Sedert mijn bezoeken aan Anderlecht (zie ook het afscheid van het LGOG op 29 mei 1999) ben ik in toenemende mate Erasmiaan. Proberen tolerant te zijn en solidair met mensen waarvoor je verantwoordelijk bent. Altijd ook hebben mij de woorden uit zijn laatse dagen (28 juni 1536) getroffen: “Ach, was Brabant maar niet zo ver!”

Erasmus

Over Erasmus (1469-1536) zijn bibliotheken volgeschreven. Ook mijn boekenplanken zuchten onder het gewicht ervan. Vriendenhanden beelden hem af op een voorhangraam en als pseudogeleerde word ik geboekstaafd met herkenbare Fasollentrekjes. We praten erover en lezen ervan. We bezoeken Rotterdam, Gouda, opnieuw Anderlecht, Freiburg-im-Breisgau en zijn geliefde stad Bazel. In Xanten woont een antiquarius die voor mij uitkijkt naar interessante objecten. “Mein lieber Erasmusfreund, jetzt habe ich etwas besonderes”, schrijft hij dan. Het lezen van en over de werken van Erasmus begon vanaf de aanschaf van een pocketboek in 1959, genaamd Triomf en tragiek van Erasmus van Rotterdam, door Stafan Zweig. Sedertdien volgde meer. Maar ook hetzelfde boek nog eens in linnenband. Bij mijn afscheid als burgemeester gebeurde het weer, maar toen als genummerde uitgave. Langzaamaan koester je zulke boeken. Het is al een genot ze in de hand te houden. Het stof eraf te blazen en te kijken. Passages herlezen. Dan belt opnieuw dr. Wilhelm Müllers, de man uit Xanten. Tilly en ik gaan erheen. Een heel mooi exemplaar van Stefan Zweigs’ Erasmus. In leer, goud op snee, genummerd en door Stefan Zweig voorzien van zijn autogram! Gepubliceerd in 1934 in Wenen. Ik vraag naar de prijs. Hij fluistert mij wat toe en zegt erbij: “Sehr Selten!” We praten over en weer. De koop wordt gesloten. Er zit nu een brief bij het boek, met de verzekering dat het boek via een Zwitsers antiquariaat stamt uit de nalatenschap van Thomas Mann.

Bibliotheca Bodmeriana

In 2002 tijdens ons traditioneel verblijf in Abtenau, bezoeken we in Salzburg de tentoonstelling “Musik und Dichtung”, georganiseerd door de Fondation Martin Bodmer uit Geneve. De naamgever van de stichting, Martin Bodmer, heeft in 60 jaar tijd een enorme hoeveelheid kunstvoorwerpen, voornamelijk geschriften, uit de Europese kultuurgeschiedenis bijeen gebracht. Autogrammen, bladmuziek, lyriek, proza en portretten van de Groten uit de wereld van muziek en literatuur. Handschriften in meer dan 80 talen. Zo ontstond de Bibliotheca Bodmeriana. Kort na de opening van de nieuwbouw, stierf hij in 1971. Het verhaal doet in menig opzicht denken aan de verzamelkunst van Joost Ritman, de oprichter van de Bibliotheca Philosophica Hermetica te Amsterdam.

Petite Histoire:

De schrijver en humanist Stefan Zweig woonde van 1919 tot 1934 in zijn villa, het Paschingerschlossl, Kapuzinerberg 5 in Salzburg. Decennialang verzamelde hij oorspronkelijke handschriften. In 1923 woonde Thomas Mann langdurig in Zweigs villa (autogram!). Grote vriendschap werd het niet, evenmin met Hofmannsthal, aldus Max Reinhardt. Met het opkomend nationaal-socialisme, maakt Zweig zich grote zorgen over zijn verzamelingen. In 1934 werd zijn huis doorzocht op wapens. Zweig besloot het land te verlaten. Paumgartner, directeur van het Mozarteum, probeerde hem van zijn voornemen af te brengen. Maar vanaf 1936 verkocht Zweig delen van zijn verzameling aan antiquariaat Hinterberger in Wenen. In 1937 deed hij nog een belangrijke schenking met theatermanuscripten aan de Oostenrijkse Nationalbibliothek. Daarna, in mei 1937 werd het huis verkocht. Op 30 april 1938 vond op de Residenzplatz een fascistische boekverbranding plaats. De enige in Oostenrijk. Ook boeken van de jood Stefan Zweig gingen in vlammen op. Veel van zijn bij Hinterberger ondergebracht werk, kwam terecht in de verzameling van Martin Bodmer. In 1942, tijdens zijn verblijf in Brazilië, beneemt Zweig zich, ten prooi aan pessimisme, het leven. Hij kon de verwoesting van zijn Europa niet langer verdragen.

Dit artikel is onderdeel van de in 2007 gepubliceerde bundel Late Haver.

Ga naar: Houdoe Erasmus!

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je deze website in stand houden. Steun fasol.nl met een donatie op NL87ASNB8821079104 t.n.v. Antiquariaat Fasol, onder vermelding van ‘Donatie fasol.nl’.