Dames en heren!
Mij is het betreurenswaardige gerucht ter ore gekomen dat onlangs bij een asperge-gala ergens in Zuid-Nederland een voorgerecht geserveerd werd van half doorgesneden asperges in een knoflooksaus. U gruwt!! En u hebt gelijk. De delicate “koningin der groenten” glorieert alleen in delicaat gezelschap. Zoals u dat bent.
Inleiding: Asperge-gourmandistiek
Aan het verzoek van ons edelachtbaar bestuur om over dit culinaire onderwerp te spreken, kon ik derhalve niet voorbijgaan. Ik betoogde nog ontwijkend dat ik door geboorte, noch door mijn groei-jaren in de Brabantse Kempen, met gezag zou kunnen spreken over de producten uit de Peel. Ik leerde weliswaar in mijn jaren in Nistelrode de “Peelrandbreuk” kennen, met het natuurkundig interessante wijstverschijnsel. Maar dat is geologie. En nog later kochten Tilly en ik in Horst een bouwkavel, die bij aanvaarding nog geheel begroeid was met asperges. Dat klinkt al beter. Onder het adagium “het is niet erg dat je een Brabander bent, als je maar wilt werken”, kwamen de werkzaamheden in Limburg als vanzelf. Een van die taken was het organiseren van een Aspergerie in Noord- en Midden Limburg, waarvan ik praeses werd. Medebestuursleden waren Jeu Sprengers, de latere voorzitter van de KNVB en lid van het UEFA-bestuur en Herman van Ham, culinair schrijver en voorheen Chef van het toen nog florerende restaurant De Hamert. Een van de uitdagingen van die Aspergerie werd het organiseren van een feestmaaltijd waar het Witte Goud uit Noord Limburg in al zijn culinaire varianten op tafel werd gebracht. Dat je plasje, oftewel uwen pies, na zo’n maaltijd een penetrant aroma verspreidt, doet niets af aan de poëzie van de asperge-gourmandistiek. Daarover vertel ik ter afsluiting van deze inleiding meer.
Museum de Locht
In onze gemeente steken ze het niet onder stoelen of banken: de belangstelling voor de agribusiness is door de jaren heen groot gebleven. De stichting Horst Promotie liet borden langs de weg plaatsen met de slogan “Horst, van nature ondernemend”. In mijn tijd faciliteerde de gemeente 16 landbouwkundige instanties op gebied van onderwijs, onderzoek en voorlichting. We knipoogden naar elkaar als we het hadden over het “Wageningen van het Zuiden”. Het duurde niet lang of een groep heemliefhebbers uit het kerkdorp Melderslo nam het initiatief een agrarisch streekmuseum te stichten. Dat liep meteen als een trein. Men verwierf in 1992 het landelijk predicaat “een kern waar pit in zit”. Het museumbestuur toog naar Prins Claus, die hen had uitgenodigd een passend ereteken te komen ophalen. De Koninklijke Hoogheid vroeg aan Harrie Litjens, de voorzitter, “wat is dat eigenlijk een streekmuseum?” waarop Harrie zei: “u moet maar eens op een zondagmiddag komen kijken en breng de vrouw maar gerust mee!” Nou, voor zo’n mensen ga je toch door het vuur! Inmiddels is het museum verheven tot Nationaal Aspergemuseum, geopend door de toenmalige staatssecretaris Gabór. De meer dan 130 vrijwilligers oogsten met hun programmering inmiddels stevige bezoekersaantallen, tot zo’n 30.000 per jaar.
Poolse oogst
Als je nu ’s zondags in de Meterik, een ander kerkdorp van Horst, ter kerke gaat, zit je in een volle bak Poolse gelovigen. Zij zijn in Noord Limburg terechtgekomen op zoek naar fortuin. Ze verdienen er vol ijver de kost met het oogsten van asperges en andere teelten; ze sturen het verdiende geld naar hun Poolse verwanten, die in toenemende mate zelf verlokt worden zich metterwoon te komen vestigen in onze regio.
Areaal
Kijken we rond in Horst aan de Maas, dan zien we een fikse toename van die buitenlandse gastarbeiders in de agribusiness. Je merkt het ’s zaterdags aan het winkelend publiek en ’s avonds in de tot laat geopende supermarkten. Bij de kassa vernemen we de wisselkoers voor één Poolse zloty. In Noord Limburg spreekt men over een toestroom van minstens 15.000 Polen. Ze verblijven in aangepaste woonlocaties, vaak Polenhotels genoemd. In Horst renderen een drietal Polenwinkels. In Meterik heeft de parochiekerk, zoals ik al zei, een pastoraat voor Polen, met op zondag een in het Pools gezongen hoogmis. En dancing The Shuffle is een grote danstent waar onze gasten het nodige vertier vinden.
Destijds waren er na de tweede WO op het platteland slechts kleine boerenbedrijven. Het waren gezinsbedrijven, gerund door volijverige familieleden. De 2000 bedrijven van toen hadden een beperkte omvang. Dat grote aantal is met de jaren geslonken tot nog maar 200 bedrijven die gemiddeld wél 18 Ha groot zijn. Het befaamde bedrijf van Martens, je ziet het als je Tienray binnen rijdt, is enkele honderden Ha groot.
De befaamde bioloog Piet Boonen ontwikkelde in de Horster proeftuinen een aspergezaad met 30% meer teeltopbrengst, waarmee de zogenaamde Limgroup door uitgekiende teelttechnieken nieuwe rassen kon ontwikkelen: die goed waren voor een verbeterde opbrengst van 1000 naar 10.000 kg/Ha. Die teeltverbeteringen werden wereldwijd toonaangevend.
Ook de robotisering wint nu veld. Een elektronisch oog detecteert barstjes in het zand van de teeltbedden. Ze zijn de aankondiging van een naar boven groeiende asperge die gestoken kan worden. Teeltvervroeging wordt voorts gefaciliteerd met 30 Ha onder glas. En op de meeste bedrijven wordt bovendien met diverse varianten gewerkt onder plastic. De gemiddelde kostprijs bedraagt € 2.50 per kg. De totale omzet beloopt meer dan 100 miljoen euro per jaar.
Limburg is niet de grootste producent. Die eer moeten we laten aan Duitsland met 22.000 Ha. Wij komen op de vijfde plaats met iets minder dan 4000 Ha. Data van Jos Boots, vz Asp.Cie.
De feestelijke Aspergerie
Bevlogen door dit succes vond het eerder genoemd comité met Sprengers en Van Ham dat we jaarlijks een feestelijke Aspergerie moesten houden. Als locatie kozen we de stadsschouwburg in Venlo. Twee gerenommeerde Venlose restaurants, t.w. De Hamert en Valuas, waren bereid met hun witte en zwarte brigades de maaltijd te verzorgen. We staken in op 30 ronde tafels met 10 personen elk. Het werd een feeërieke met bloemen en teelten versierde zaal, waarin we 300 gasten grandioos konden verwelkomen. De logistieke kunst bestond daarin dat de keuken en het bedienend personeel olv de Maître in 2 à 3 minuten tijd de circa 300 menu’s in zes gangen achtereenvolgens op tafel konden serveren. De tafelpraeses, ondersteund door de befaamde concertpianist Glenn Corneille, nodigde de gasten uit te genieten. Ik heb nog eens nagekeken wat er bv in 1998 werd geserveerd met bijpassende wijnen. Ik noem de zes gangen in volgorde:
- Een salade van gemarineerde witte en groene asperge met kalfstong.
- Gestoomde asperges met een creatie van schaal en schelpdieren.
- Sleepasperges, “zoals het hoort” (dat is met gekookte ham, ei, krieltjes en botersaus).
- En Julienne gesneden asperges met geitenkaas in honing-thijmsaus.
- Dessert met gecarameliseerde asperges.
- En tenslotte koffie met friandises.
Bij de jaarlijkse editie in de jaren ’90 kwam er als vanzelf ook een expositie van aspergekunst en een prijsvraag wie de mooiste limerick kon dichten over de asperge. Een voorbeeld, ingezonden door een door mij zeer gewaardeerde dichteres, lees ik u voor:
Er was ‘ns ’n tuinder in Bergen
Die liet zich niet langer meer tergen;
Ik steek ze, om ’t even
Met Polen of m’n neven
D’r uit zal ie, die mooie asperge!
(T.FvE 1994).
Ieder jaar kreeg een inwoner voor zijn of haar innovatieve initiatieven een erkenning, de z.g. zilveren prix d’Asperge, uitgereikt door de Gouverneur. Zeven jaar, van 1992-1998 heb ik de kar getrokken. Toen vond ik het welletjes. Ten faveure van de asperges en de immer inspirerende muzen heb ik toen met empathie een fraaie novelle geschreven, die ik u nog zal voordragen. Het gaat over de gevoelige ontstaansgeschiedenis van een olieverfstilleven met asperges. Dit befaamde schilderij dat in 1880 door Eduard Manet werd voltooid, hangt thans in het Wallraf museum in Keulen. Ik presenteer u die geschiedenis vóór het nagerecht. En ik wens u voor nu smakelijk eten!
“Asperge Romance” voor het nagerecht
Rede gehouden voor de Club van oud-burgemeesters kring ‘s-Hertogenbosch, donderdag 25 april 2019.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je deze website in stand houden. Steun fasol.nl met een donatie op NL87ASNB8821079104 t.n.v. Antiquariaat Fasol, onder vermelding van ‘Donatie fasol.nl’.
