Oude boeken leiden hun eigen leven. Nu pas ik even op ze, later moet iemand anders dat weer doen. Het begon met enkele 19e eeuwse boeken uit de bibliotheek van mijn opa. De collectie groeide uit tot een verzameling oude boekdrukken op het gebied van (lokale) geschiedenis, topografie, politiek, internationaal recht en retorica, aangevuld met andere boeken die ik gewoon mooi vond. Bij het verzamelen richt ik mij tegenwoordig op oude drukken van stadsgeschiedenissen en lokale/regionale geschiedenis en topografie. In het bijzonder, vanwege mijn afkomst, op Brabant en Limburg (Nederlands en Belgisch, dus: het grondgebied van het oude hertogdom Brabant en de beide provincies Limburg), alsmede de steden Utrecht en Gouda, waar ik respectievelijk heb gewoond en nu woon.

Over wat ‘antiek’ is in verband met boeken verschillen de geleerden van mening. ‘Oude boekdrukken’ in enge zin zijn boeken gedrukt voor 1850 en soms hanteert men zelfs de grens van 1800. Wikipedia noemt boeken ‘antiek’ vanaf 70 jaar oud, de Douane hanteert de gebruikelijke grens van 100 jaar.

Een incunabel, ook genoemd wiegendruk, is een boek, stuk papier of prent dat is gedrukt, en niet handgeschreven, vóór het jaar 1501 in Europa. Boeken van na 1 januari 1501 noemt men postincunabelen. Als eindpunt van het tijdvak van de postincunabelen worden verschillende data gehanteerd. Gewoonlijk kiest men het jaar 1520, maar de Nederlandse Koninklijke Bibliotheek hanteert het jaar 1540 als grens.

Een belangrijke verandering in de loop van de jaren 1960 was het geleidelijk verdwijnen van het ambachtelijke aspect van de boekdrukkunst. De loden letter, de hoogdruk en de boekdrukpers verdwenen en vlakdruk (offset) werd steeds meer toegepast. Anno 2019 zou je dus onderhand een moderner criterium kunnen introduceren: bijvoorbeeld de invoering van het ISBN-nummer in 1970 als begindatum van het écht moderne boek. Mijn verzameling concentreert zich op écht oudere drukken: 19e eeuw en vroeger. Ik vermeld in ieder geval hier geen boeken gedrukt vanaf 1975.

• 15e eeuw
• 16e eeuw
• 17e eeuw
• 18e eeuw
• 19e eeuw

15e eeuw

Ludolphus de Saxonia (Ludolf von Sachsen) (ca. 1295/1300-1378) – Tboeck vanden leuen ons heeren ihesu christi. Tantwerpen, Gheraert de Leeu, 3 november 1487.
Tekstblad. Twee kolommen, 40-regels. – Incunabelblad met een 5-regelige houtsnede-initiaal. Formaat blad: 19,8 x 28,5 cm. Watermerk “beer, verticaal naar links” (cf. ‘Watermarks in Incunabula printed in the Low Countries (WILC)’). De Vita Christi, een biografie van Christus aan de hand van de vier evangeliën, werd in de late middeleeuwen druk verspreid, zowel in het Latijn als in verschillende vertalingen. Het was een van de meest gelezen boeken van zijn tijd. Elk hoofdstuk bevat drie onderdelen: lectio, meditatio en oratio. Zo bood de auteur een uitgewerkt houvast voor de dagelijkse meditatie over het aardse leven van Jezus. Zijn methode werd overgenomen en verder uitgewerkt in kringen van de Moderne Devotie en later door de jezuïeten. In deze versie is de Vita Christi in twee incunabelen overgeleverd: Antwerpen, Gheraert Leeu, 3 november 1487 (Campbell, 1181) en Delft, Christiaen Snellaert, 22 mei 1488 (Campbell, 1182). De Antwerpse incunabel van 1487 is getiteld Tboeck vanden leuen ons heeren ihesu christi en eindigt met het volgende colofon: Tot loue gods ende tot heyl ende salicheyt alre kersten menschen so is hier voleynt dat eerwaerdighe boec vanden leuen. passie. verrisenisse ende gloriose opuaert ons heeren ihesu christi twelck gheprint is in die zeer vermaerde coopstadt Tantwerpen bij mij Gheraert de leeu woenende in die selue stadt in sinte Marcus naest onser vrouwen pant Jnt iaer ons heeren MCCCClxxxvij. den derden dach in nouember. Een online versie van deze druk is op Google Books te raadplegen. Er is weinig bekend over het leven van Ludolphus van Saksen. Hij werd vermoedelijk geboren omstreeks 1295. Er is geen zekerheid over zijn geboorteland. Vermoedelijk werd hij omstreeks 1310 dominicaan. Hij volgde een literaire en theologische studie, en heeft vermoedelijk de spiritualiteit van Johannes Tauler en Hendricus Suso leren kennen. Nadat een actief leven werd hij in 1340 karthuizer in Straatsburg. Van 1343-1348 was hij prior van de recent gestichte (1331) Karthuizerij van Koblenz. De laatste dertig jaar van zijn leven leefde hij in afzondering en gebed. Houtsneden, kunstenaar onbekend. Gheraert Leeu (of Leew, Lyon, Leonis), (Gouda, omstreeks 1445/1450 – Antwerpen, 1492) had in Gouda een drukkerij op de Markt (Koestraat). Gheraert Leeu drukte in Gouda (1477-1484) 69 werken. Hij behoort tot de belangrijkste vroege Nederlandse incunabeldrukkers. In 1484 vertrok Gheraert Leeu naar Antwerpen, waar hij tijdens een ruzie met een van zijn letterstekers in 1492 dodelijk werd gewond en overleed. Desiderius Erasmus schreef in 1489 over Leeu in een brief aan de humanist Jacobus Canter, en noemde hem: ‘impressoriae artis opifex, vir sane lepidus’ , ‘een kundig beoefenaar van de boekdrukkunst en een zeer beminnelijk mens’. In 1488 verzorgde Claes Leeu, Gheraerts zoon, in Antwerpen een herdruk met dezelfde houtgravures, wat erop wijst dat de eerste druk binnen een jaar uitverkocht was. Abebooks.com, verkoper uit Duitsland.

Johann Koelhoff de Jongere (?-1502) – Die Cronica van der hilliger Stat va(n) Coelle(n). Sancta Colonia diceris. quia sanguine tincta sanctorum. meritis quor[um] stas vndiq[ue] cincta. Johann Koelhoff Burger in Coellen, Keulen, 1499. Bladnummer CCCIIII; één blad. – Met enkele bijschriften en onderstrepingen in oud handschrift. Johann Koelhoff de Jongere was boekdrukker en uitgever in de late incunabeltijd. Zijn belangrijkste werk was de Kölnische Chronik die hij op 23 augustus 1499 uitgaf. Het is een van de meest merkwaardige Keulse boekdrukken uit het incunabeltijdperk. Het wordt beschouwd als een van de belangrijkste bronnen over de geschiedenis van Keulen en het Rijnland en als een belangrijk voorbeeld van de Keuls-Ripuariaanse taal. Uit de inhoud van dit blad: Eugenius / Dederich ? byschoff tzo Coelle / Anno MCCCCXXXVI (1436) / Van eynre loynung der Bellerschen. Der Bergschen und der Stede van Coelne / Sygemont Konynck van Ungarien Roemischer Keyser  / Karl VII. Konynck van Vrankrych / MCCCCXXXVII (1437). Online versie te raadplegen op archive.org. Antiquariat Carl Wegner (Berlijn).

16e eeuw

Bernardus van Clairvaux (1090-1153) – Divi Bernardi, religiosissimi Ecclesiae doctoris, ac primi Calrevallensis coenobij Abbatis, Opera, quae quidem colligi undequaque in hunc usque diem potuere, omnia: Accuratiore, quam unquam antea, recognituone, ac solerti ad vetustiorum exemplarium fidem collatione, integritati suae restituta. Quantum verò hac nostra editione, ultra superiores omnes, sit praestitum, tum ex Praefatione, tum Operum catalogo, lectori pio licebit cognoscere. Basileae, per Ioannem Heruagium, Anno M.D.LII. Mense martio, 1552.
Verzamelde werken van de H. Bernardus van Clairvaux, een Franse abt die een belangrijke rol speelde in de opkomst van de cisterciënzer-kloosterorde. Hij stichtte een nieuw cisterciënzer dochterklooster dat hij Claire Vallée (Clairvaux) noemde. Luther noemde hem ‘de Augustinus van de Middeleeuwen’ en paus Pius VIII benoemde hem in 1830 tot ‘Doctor van de Kerk’. Sindsdien geldt hij als kerkleraar. Bernardus was een mysticus, die streefde naar het rechtstreeks aanschouwen van van het Goddelijk Licht. Afleiding en verleiding staat dat contact in de weg. ‘De diligendo deo’ (‘over het liefhebben van God’) is een van zijn bekendste werken, waarin hij de vraag behandelt hoe de mens zich moet verhouden tot God. Drukker Johann Herwagen werd geboren in 1497. Hij overleed in 1558 in Basel. Hij was getrouwd met Gertrud, de weduwe van Johann Froben (c. 1460-1527), bij wie Erasmus zijn geschriften liet drukken. Erasmus overleed in 1536 in het huis van Froben in Basel, waar diens zoon Hieronymus Froben inmiddels heer des huizes was. Het is al met al waarschijnlijk dat Herwagen en Erasmus elkaar gekend hebben. Herwagen opende zijn eerste drukkerij in Straatsburg. Vanaf 1528 woonde hij in Basel. Aanvankelijk drukte hij samen met zijn stiefzoon Hieronymus Froben en zijn zwager Nikolaus Episcopius. Vanaf 1531 drukte hij zelfstandig. Zijn drukkerij was waarschijnlijk gevestigd in het huis ‘Zur alten Treue’, dat stond aan de Nadelberg in Basel. Zijn levensverhaal krijgt een soap-achtige wending als hij in 1542 uit de stad verbannen wordt en 200 gulden geldboete krijgt wegens een verhouding met de vrouw van zijn stiefzoon. In 1545 mag hij terugkeren, en als hij in 1547 een wapenbrief ontvangt van de keizer is hij volledig gerehabiliteerd. Zijn drukkerij groeide uit tot een grote uitgeverij die veel geschiften uit de klassieke oudheid drukte (Aristoteles, Cicero, Euclides, Euripides, Homerus, Seneca) en kerkvaders, zoals Basilius, Cyrillus, Epiphanus, Beda Venerabilis en uiteraard Bernardus van Clairvaux. Ook gaf hij geschriften uit van tijdgenoten, als Melanchton en Erasmus. Meer over dit boek in het artikel Van Basel naar Oost-Brabant met Bernardus van Clairvaux. Vanwege de Oost-Brabantse provenance van dit boek, hier gerangschikt.

Gregorii Turnici (Gregorius van Tours) – Historiae Francorum libri decem, gebonden met Aonis: Viennensis Chronica, archiepiscopi, breviarium chronicorum Francorum regis cognomento simplicis.
Parisiis, apud Guil. Morelium & Gulielmum Gillard & Almaricum Warancore, 1561.
Octavo (170x110mm), 16ff.n.ch.-639pp. en 2ff.n.ch.-247pp.-18ff.n.ch. band midden negentiende eeuw. L’Histoire des Francs van Gregorius van Tours en Chronique universelle van Adon. 

Giovanni Cassiano (360-435) – Opera di Giovanni Cassiano delle costitutioni et origine de monachi. Et de remedij et cause de tutti li uitij; doue si recitano uentiquattro ragionamenti de i nostri antiqui padri, non meno dotti et belli, che utili & necessarij a sapere. Tradotta per fra Benedetto Buffi heremita, dell’ordine di Camaldoli, di latino in uolgare. Venetia, Michele Tramezzino, 1563.
Werk van Giovanni Cassiano, een monnik, waarschijnlijk afkomstig uit de Provence. Volgens overlevering is hij de stichter van abdijen voor wie hij de regels op schrift zette en waarvoor hij de monniken en nonnen opleidde. Drukker Michele Tramezzino (1526-1571) werkte samen met zijn broer Francesco als boekdrukker en uitgever vanuit Venetië. Ze waren actief in Venetië en Rome. Beiden vluchtten vanuit Rome naar Venetië in 1527 ten tijde van de plundering. Michele bleef in Venetië, Francesco keerde terug naar Rome in 1528. Francesco’s winkel bevond zich in de via del Pellegrino, hij overleed in 1576. Francesco had de reputatie van een geleerd man en een vriend van humanisten. Pagina’s: [8], 320; 21.5 x 16 cm. Contemporaine perkamenten band met de slijtage van 450 jaar. De eerste 24 pagina’s hebben in de hoek onderin schade maar de tekst is intact. Houtgravure-merkteken op het frontispice die een rechtopstaande Sibylla afbeeldt met een boek in haar rechterhand en een opgeheven linkerhand. Inscriptie daaronder: Sibylla; en rondom het motto: Qual più fermo è il mio folio è il mio presagio.

Antoninus van Florence (1389–1459) – Summae sacrae theologiae, iuris Pontificij, & Caesarei, pars tertia. Nunc demum innumeris, quibus vndique scatebat, mendis repurgata, & in pristinum nitorem restituta. Venetië, apud Bernardum Iuntam & Socios, 1571.
Theologisch werk, voor het eerst gedrukt in 1477 van de H. Antoninus van Florence (1389–1459), een dominicaanse broeder uit Italië, die aartsbisschop van Florence was. Alleen deel 3, gedrukt in Venetië in 1571 in de drukkerij van Bernardo Giunta (1487-1551), uit een beroemd, van oorsprong Florentijns, drukkersgeslacht. Meer over dit boek en het herstellen van de oorspronkelijke band in het artikel Facelift voor een 445 jaar oud boek.

Gerard van Groesbeeck (1517-1580) – Statuts et ordonnances touchant le stil et maniere de proceder et l’administration de justice devant et par les courts et justices seculieres du païs de Liege. Aegidius Radaeus/Henry Hovius, 1572.
Henry Hovius was drukker in Luik, actief van 1567 tot 1611. Hij vestigde zijn drukkerij/boekhandel tegenover het prinsbisschoppelijk paleis van Luik, zoals de titelpagina aangeeft. Gillis Van den Rade, drukker, geboren in Gent, actief van 1569 tot 1611. In 1572 werd hij vrijmeester-drukker bij de Sint-Lucasgilde van Antwerpen. Eindigde zijn loopbaan in Franeker. Van dit vroege en zeer belangrijke juridische werk zijn in België slechts 3 andere exemplaren bewaard, 1 in Koninklijke Bibliotheek (onvolledig exemplaar), 1 in Hasselt, Provinciaal documentatiecentrum (band beschadigd), 1 in privébezit. Opnieuw ingebonden in sobere leren band. Compleet. Het boekblok draagt op snee boven en eerste bladen sporen van insecten. Zie foto’s. Voorts goed boekblok. Twee bladzijden (133/134, 135/136) gescheurd en onvolledig (zie foto’s). Enkele annotaties in oud (17de eeuws?) handschrift.

Ordonnantie opt Stuck vander Ghemeyne Wachten, der Stadt van ’tShertoghenbossche, by mijnen heeren de schouteth, schepenen, eensamentelyck den drije leden der selver stadt (…). ‘s-Hertogenbosch, Ian Schoeffer, Int Missael, 1593. 4^o, (XVI) pp. – Gepubliceerd te ’s-Hertogenbosch 5 april 1593. Jan Schoeffer (?-1614) heeft 131 exemplaren aan het Bossche stadsbestuur geleverd, GAH, Stadsrekening 1593-1594. Jan Schoeffer was als drukker actief in ‘s-Hertogenbosch vanaf 1565, toen hij de drukkerij van zijn gelijknamige vader overnam. Zijn grootvader en overgrootvader waren drukkers in Mainz. Overgrootvader Petrus Schöffer uit Gernsheim werkte tot 1455 in Mainz met Gutenberg samen. Jan Schoeffer werd op 1 april 1580 bevoorrecht met het drukken van alle plakkaten die wegens zijne majesteit in ‘s-Hertogenbosch gepubliceerd werden. Provenance: Antiquariaat Boekendael, Gouda (2019).

Niẓāmī Ganjavī (1141-1209) – Eskandar-nameh (de ‘Alexander-roman’) [fragment]. Handschrift, 1 pagina, Perzisch miniatuur, 16e eeuw.
Nezāmi Ganjavī was een 12e eeuwse Perzische dichter. Hij wordt beschouwd als de grootste epische dichter uit de Perzische literatuur. De Romance van Alexander de Grote werd geschreven rond het jaar 1200 en omvat 10,500 versregels. Het verhaal is gebaseerd op islamitische mythes rond Alexander de Grote, die op hun beurt zijn afgeleid van verwijzingen uit de Koran en van de Griekse Alexander romance van Pseudo-Callisthenes. Het werk bestaat uit twee boeken, Sharaf-Nama en Iqbal-nameh. Het gedicht vertelt over de drie periodes in Alexanders leven: als veroveraar van de wereld, als zoeker naar kennis, waarna hij tot het inzicht komt dat hij zijn eigen onwetendheid onder ogen ziet, en vervolgens als profeet, opnieuw reizend over de wereld om zijn monotheïstische geloof aan de wereld te verkondigen. Een Perzische miniatuur is een klein schilderij afkomstig uit Perzië, het huidige Iran. Perzische miniaturen werden als afzonderlijke kunstwerken gemaakt maar dienden ook als illustraties in boeken. Een manuscript dat een grote bijdrage aan de ontwikkeling van de vroege Perzische miniaturen heeft gegeven is de Jami’ al-tawarikh van de Perzische historicus Rashid al-Din. De bekendste schilder van miniaturen was Reza Abbasi uit de zeventiende eeuw. Een andere bekende schilder was Kamāl ud-Dīn Behzād (ca. 1450 – ca. 1535). Stuart Cary Welch schrijft in het boek Perzische Miniaturen: “De Perzische schilderkunst is uniek door de zuiverheid en de gloed van haar koloriet en leerlingen moesten daarom ook de eigenschappen van iedere tint leren ontdekken, zowel op zichzelf als in verbinding met de overige; op Perzische miniaturen vormt het koloriet niet alleen een visueel ‘akkoord’ als bij een groep klanken in de muziek, maar heeft het ook kleur voor kleur afzonderlijk de beschouwer iets te zeggen.” Afkomstig uit privébezit van Wim van Gerwen, stichter van Museum Van Gerwen-Lemmens te Valkenswaard. Door de afbeelding loopt een scheur. Ingelijst.

17e eeuw

Boeren-litanie ofte Klachte der Kempensche landt-lieden. Dirk Corneliszoon Troost, Amsterdam, 1608.
Klacht over het miserabele leven van de Kempense landbouwers. Pamflet van acht bladzijden, 19 x 15 cm. Tweede druk (eerste in 1607). Knuttel 1395. De houtsnede op de titelbladzijde (een bevalling) heeft niets met de inhoud te maken (dat gebeurde wel meer bij efemeer drukwerk). Anoniem hekel- en klinkdichten over het miserabele leven van de Kempense landbouwers die geplaagd worden door de langdurige oorlog in de streek én door de inhalige eigenaars van hun gronden: “Het dorre Kempen Landt / met pijne wij bevruchten / Tot ‘seygenaars genot”. De teneur is anti-Spaans en anti-katholiek (zie Joost Vrieler, “Het poëtisch accent: drie literaire genres in zeventiende-eeuwse Nederlandse pamfletten“, die dit pamflet uitvoerig analyseert).

D.A. Rodrigo – Het Secreet des conings van Spangien, Philippus den tweeden, achter-ghelaten aen zijnen lieven soone, Philips de derde van dien name, vervatende hoe hy hem reguleren sal nae zijns vaders doodt. In ’t licht ghebracht door een dienaer van den heere Christoffel de Mora, schatbewaerder des Conings van Spagnien, genaemt Rodrigo D.A. Ende nu over-gheset uyt den Spaenschen door P.A.P. S.i., 1608.
Zie Knuttel 1060. Er bestaan diverse edities van dit populaire pamflet over het aftreden van Filips II. De oudste editie is van 1599. Deze edititie, mogelijk gedrukt in 1608, is ook opgenomen in de Byecorf van het jaar 1608. Hij onderscheidt zich van de editie van 1599 door het fileet dat hier vierkant is. De naam Rodrigo is gezet in Latijnse en niet in Duitse letter.

Petrus Diveaus – Rerum Brabanticarum Libri XIX. Hieronymus Verdussen, Antwerpen 1610.
Perkamenten band, 248 pag. Studio Aubertus Miraeus. Zeldzame Brabantse studie over de geschiedenis van Brabant. Geschreven door Brabantse historicus Petrus van Dieve (Petrus Diveaus) (Leuven 1535-1581).

Joannes de Gouda – Ander-half-hondert levghens Henrici Boxhornii woorden-dienaers tot Breda, in sijn venijnich Teghen-ghift ghemenght, ontdeckt ende wederleyt. T’Handtvverpen, By Hieronymus Verdussen, 1611.
8o: [16], 249, [4] p.

Lodovico Guicciardini – Description de touts les Pays-Bas, autrement appelez, la Germanie inferieure, ou Basse Allemagne. Pieter Van den Keere, Petrus Montanus A Arnhem : chez Iean Ieansz, 1613.
Oblong uitgave van Lodovico Guicciardini uit 1613. Franstalig. De prenten en kaarten ontbreken, de beschrijvingen in tekst zijn compleet. Enkele bladen liggen los.

J.J. Orlers: La Genealogie des illustres Comtes de Nassau. Novellement imprimée: avec la description de toutes les victoires lesquelles Dieu a octroiées aux Nobles, Haults & Puissants Seigneurs, Messeigneurs les Estats des Provinces Unies du Païs-bas, Sous la Conduite & Gouvernement de son Excellence, le Prince Maurice de Nassau. Deuxième edition. Leiden, 1615.
Met fraai gegraveerd titelblad van De Gheyn. Vele beroemde gravures, etsen van portretten, steden, gevechtsscenes, zeeslagen, enz. Bijvoorbeeld de beroemde gravure van de inname van Breda. In totaal 66 gravures met 43 dubbelbladige gevechtsscenes, belegeringen, plattegronden, gezichten op Nova Zembla, Groningen, Nijmegen, Gran Canaria, zeeslag met Admiraal Heemskerck, kaart van Nederland en kaart Brabant. Tevens met wapenschild van Prins Maurits enz.

[Tilman van Bree]; [Hendrik Uwens] (?-1622) – Gelresche Rechten des Ruremundtschen Quartiers van nieuws oversien endt verbetert door last van haere Doorluchtichste Hoocheden.Johan Hompes, Tot Ruremundt, 1620.
(Anders dan de titelpagina vermeldt, in werkelijkheid gedrukt te Keulen bij Johan Gymnich IV).
Tilman van Bree was rechtsgeleerde, eerst syndicus of pensionaris van de Staten van het Spaans Overkwartier van Gelderland te Roermond. Met Hendrik Uwens, de kanselier van dit hof, was hij de opsteller van dit boek. Van Tilman van Bree is nog bekend dat hij 19 juni 1609 voor de rechtbank der schepenen te Roermond kwam getuigen, dat hij, toen hij nog schout was te Maaseik, een zekere Johannes Prickelken als weerwolf had vervolgd, op de pijnbank laten leggen en ter dood brengen, en dat deze niets had verklaard tegen Johannes van Uffelt, genaamd Byster, toen voor de Roermondse schepenbank als weerwolf vervolgd. Dit wetboek uit 1620, in de wandeling de ‘Gelderse Land- en Stadsrechten’ genoemd, bevat een systematische optekening van het gewoonterecht in Spaans Gelderland. Het plan om het Gelderse recht vast te leggen in een wetboek dateerde al van vóór de Tachtigjarige Oorlog, maar het kwam er pas van tijdens die oorlog, en dan alleen voor het Overkwartier of Roermonds Kwartier, dus voor het zuidelijk deel van Gelderland dat onder Spaans bestuur gebleven was. Bij de opstelling waren juristen uit Antwerpen betrokken. Hierdoor bestond de inhoud uit Gelders gewoonterecht met enkele Brabantse invloeden. Ook het Kwartier van Nijmegen nam dit landrecht over. Deze eerste druk gaat vergezeld van een rijk versierde titelplaat, door Peter Paul Rubens (1577-1640) getekend naar een voorbeeld van de Roermondse schilder Hendrik Bres en door Hans Collart gegraveerd. Afgebeeld zijn aartshertog Albert van Oostenrijk en aartshertogin Isabella van Spanje, vorstin van de Spaanse Nederlanden, staande voor een poort met in het midden het wapenschild van Gelre waarop een ruiter op een springend paard geflankeerd door twee engelen met tekstbanderollen: Armis et Legibus (‘met wapens en wetten’). Linksonder het wapen van Gelre, rechtsonder het wapen van Roermond. Het ontwerp van de titelpagina wordt bewaard in het RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis. Provenance: L.M. Boissard (17e eeuw); Boissard (1708); J.N. Tindemans, Weert (19e eeuw); Catawiki (2019).

Samuel Ampzing – Beschryvinge ende lof der stad Haerlem in Holland. Mitsgaders Petri Schriveri. Laure Kranz voor Laurens Koster van Haerlem. Eerste vinder van de Boek-Druckerye. Haarlem, Adriaan Rooman, 1628.
1 frontispice door Th.Matham en 4 van de 18 gravures van J.van der Velde naar P.Saenredam. 1, plattegrond van de Grote Kerk, 2,de Verovering van Damiate, 3, het stadswapen van Haarlem en 4 een afbeelding van de zegel van Haarlem. Het titelblad is los en kleiner van formaat (18 X 14 cm) dan de andere pagina’s, waarschijnlijk later toegevoegd. Ook zijn er enkele pagina’s (nrs: 163-168 waar de prenten verwijderd zijn) los. 

Nicolaus Vernulaeus (1583-1649) – Dissertationum politicarum stylo oratio explicatarum; decas prima. Lovanii, typis Philippi Dormalii, 1629.
8^o, (XVI), 504 pp. – Nicolaus Vernulaeus geldt als een van de belangrijkste neolatijnse toneelschrijvers in de Nederlanden. In Leuven bestond een academisch theater, dat in de figuur van Nicolaus Vernulaeus een begaafd en internationaal gerespecteerd tragicus bezat. Hij bracht bij voorkeur figuren uit de middeleeuwse en moderne geschiedenis op de planken, zoals Jeanne d’Arc, Thomas More en Albrecht Wallenstein. De meerderheid van zijn geschriften ligt echter op het gebied van welsprekendheid, politiek, zedenkunde, Romeinse antiquiteiten, enz. Vernulaeus’ oeuvre kan samengevat worden in zes categorieën: tragedies, welsprekendheid in theorie en praktijk, dissertationes politicae, lof-en lijkredes, historische werken en ten slotte filosofische basiswerken. In zijn verzamelde Dissertationes politicae (decas prima,1629; decas secunda,1646) becommentarieerde Vernulaeus de politieke vraagstukken van zijn tijd. Daarbij maakte hij steeds gebruik van het procédé waarbij verschillende redenaars het tegen elkaar opnemen over onderwerpen zoals de verhouding tussen Kerk en Staat, de rechtvaardiging van de oorlog of de macht en de verdiensten der vorsten. In perkament gebonden, zeer fraai exemplaar. Provenance: Clément Maus, ingenieur te Vieux-Virton (stempel, 20e eeuw); boekenmarkt Den Haag (2005).

Johannes de Laet (1581-1649) – Belgii confoederati respublica seu Gelriae, Hollan. Zeland. Traject. Fris. Transisal, Groning, chorographica politicaque descriptio. J. de Laet Lugd. Batav. ex officina Elzeviriana, 1630 by J. de Laet. Elzevir, 1630.
Johannes De Laet was een belangrijk bestuurder van de W.I.C. die voor Elzevier een aantal boekjes in de serie Respublicae samenstelde. Van dit specifieke deel (over Gelderland, Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland, Overijssel, Groningen en de niet op de titel genoemde provincies Brabant en Vlaanderen) werden in 1630 alleen al 3 edities uitgegeven. Bonaventura Elsevier (Leiden 1583-Leiden 1652), vijfde zoon van stamvader Lodewijk Elsevier, werd universiteitsdrukker in Leiden in 1626. Dit drukkershuis zou blijven bestaan tot 1712.

Marcus Zuerius Boxhorn (1612-1653) – De Leodiensi Republica. Amstelodami, Janssonius, 1633.
Werk van Marcus Boxhorn over het prinsbisdom Luik.

Bartholomaeus Fisen (1591-1649) – Sancta legia Romanae ecclesiae filia sive Historiarum ecclesiae Leodiensis pars prima. Leodij., 1642.
[folio, XVII, 524, C pp.] – Pas in 1696 zouden de delen 1 en 2 van dit werk van de Jesuiet Fisen gezamenlijk verschijnen; tot die tijd was deel één het enige deel dat gepubliceerd was. Dit boek kan dus als compleet beschouwd worden. Het betreft hier een geschiedenis van het prinsbisdom Luik. Voor mij interessant omdat in deze jaren mijn oudste voorvader in Bree (dat ressorteerde onder Luik) ging wonen.Gebonden in contemporaine kalfsleren band, gerestaureerd op de rug. Ex libris J.H. Corneli Can. Caplis. Reg. Ecclia. B.M.V. Agrisg. (1743); Ludovici L.B. de Fisenne (1802).

Theodorus Schrevelius (1572-1653) – Harlemias, ofte om beter te seggen, de eerste stichtinghe der stadt Haerlem, het toe-nemen en vergrootinge der selfden; hare seltsame fortuyn en avontuer in vrede, in oorlogh, belegeringe, harde beginselen van d’eerste Reformatie, politique raedtslagen, scheuringhe in de kercke, de tijden van Lycester, oude keuren, gunstige privilegien van graven, regeeringe in de politie soo hooghe als leeghe, in ’t kerckelijcke, militaire, scholastijcke, de oeffeninghe van de ingheseten, in alle wetenschap, kunst ende gheleertheydt, neeringhe en hanteringe, en wat dies meer is. Haerlem, Thomas Fonteyn, 1648.
[XVI] 405, [III] p., 4to. – Schrevelius kreeg zijn eerste onderwijs op de Latijnse school in Haarlem bij C. Schonaeus, die hij na zijn studie in Leiden als rector opvolgde. Bovendien nam hij zitting in de Haarlemse vroedschap (1607), maar hier werd hij bij de wetsverzetting van 1618 uit verwijderd. In 1624 werd hem ook, vanwege de hem toegedachte remonstrantse sympathieën, het rectoraat ontnomen. Weldra echter bekleedde hij dezelfde functie aan de Latijnse school van Leiden (1625-1642). Naast zijn historisch werk schreef hij Latijnse en Nederlandse gedichten. Provenance: Catawiki (2017).

Theodorus Velius (1572-1630) – Chroniick van Hoorn, Daer in verhaelt werden des selven Stadts eerste begin, opcomen, en gedenckweerdige geschiedenissen, tot op den jare 1630. Mitsgaders Vele merckelijcke dingen, die staende den Trubbel, en soo voor, als na de selve, deur heel West-Vrieslandt verloopen, en by ander Schrijvers overloopen, of immers naulijcx aengeroert zijn. Als mede een corte beschrijvinghe van den teghenwoordigen staet van de Stadt, des selven Ontwerp, en oock een kort verhael van de Geleerde Mannen, die sy uytgegeven heeft, midtsgaders de namen van de Regenten. Oversien, verbetert, en eensdeels op ’t nieu beschreven. Derde druck, versien met een bequaem Register. [(28) en 399 pp]. Hoorn, Isaac Willemsz., 1648.
[XXX] 398 [XVI], 4to. – Stadsgeschiedenis van Hoorn. Eerste druk verscheen in 1604. De laatse 16 pagina’s (Westfrisia. In Nederduytsche Rijmen overgheset door Johan de Groot) ontbreken. Pagina’s 385-399 niet origineel maar in kopie. Met 3 van de 4 originele portretten en het 4e portret in kopie evenals de 2 gravures. Provenance: Catawiki (2017).

Jacobus van Oudenhoven (1601-1690) – Beschryvinge der stadt ende Meyerye van ‘s Hertogen-Bossche, Vervatende Des selfs begin, voortgangh ende wasdom, soo van Geestelijcke als Wereltlijcke Gestichten, oprechtingh van ’t Capittel ende Collegien. Maniere van Regeeringe ende hare Privilegien, bevorderinghe haerder Bisdom ende Bisschoppen. Mitsgaders: Haerder Meyerye, ende de daer inne ghelegene Steden, Baronyen, Heerlijckheden ende Dorpen. Amsterdam, Broer Jansz., 1649.
4^o, (XXII), 144, 96, (VI) pp. – Van Oudenhoven trad op jeugdige leeftijd in ‘s-Hertogenbosch in het klooster van de wilhelmieten, maar hij verliet het in 1620. Blijkens de titelpagina van zijn eerste werk was hij ‘nu nieuws uyt de grouwelickheden des Pausdoms gescheyden’. Van 1621 tot 1625 studeerde hij theologie in Leiden. Vervolgens verbleef hij nog een jaar bij G. Voetius in Heusden en daarna stond hij als predikant in Aalburg, Heesbeen en Nieuw-Lekkerkerk. Overal waar hij woonde kreeg de geschiedenis van stad en omgeving zijn belangstelling. Dat geschiedde ook in Haarlem, waar hij zich na zijn emeritaat vestigde. Het gedeelte over de Meijerij kreeg een apart titelblad: Beschryvinge vande Meyerye van ’s Hertogen-Bossche, vervatende de groote, steden, heerlijckheden, vryheden ende dorpen der selver … Dit gedeelte wordt ook wel afzonderlijk aangetroffen. Provenance: J.W. de Roever Sr. (ex libris); Marktplaats (2016).

Hugo de Groot (1583-1646) – Inleydinge tot de Hollandsche Regts-geleertheyt, beschreven by Hugo de Groot. Bevestight met placcaten, hantvesten, oude herkomen, regten, regts-geleerden, sententien van de hoven va iustitie in Hollant ende elders, mitsgaders eenige by-voegsels ende aenmerkingen op de selve, door Mr. Simon van Groenewegen vander Made, secretaris der stad Delff. Door hem nu op nieuws veel vermeerdert en verbetert. Hier is noch by-gevoegt R. Hoogerbeets Van het aenlegghen ende volvoeren der processen voor de respective hoven van iustitie in Holland, mede met nieuwe aenmerckinge door den selven Groenewegen etc. Mitsgaders het Hollantsche versterf-recht, oock door den selven vermeerdert. Delf, Aernold Bon, boeck-verkooper woonende op ’t Mart-velt, inde Vinder vande Druck-konst, 1652.
[8°, (VIII), 381, (XIII) ; 13 pp.] – Handboek waarin De Groot het Nederlandse recht beschrijft. Het werk verscheen voor het eerst in 1631. Mooi exemplaar, perkamenten band.

Hugo de Groot (1583-1645) – Hugonis Grotii Quædam hactenus inedita, aliaque ex Belgicè editis Latinè versa, argumenti theologici, juridici, politici. Amstelodami : Apud Ludovicum Elzevirium, 1652.
[12°, XII, 555 pp.] – Hugo de Groot liet na zijn dood verscheidene manuscripten na, die klaar waren voor publicatie. Lewis Elzevir drukte in 1652 hieruit een kleine collectie. 19e eeuwse band, kalfsleer.

Adolphus Brachelius (?-1650) – Historiarum nostri temporis, authore Adolpho Brachelio. Pars posterior, in annum 1652 continuata, cujus summarium lector post secundum folium reperiet, adjecti in fine articuli pacis inter Anglos & Batavos cum iconibus illustrium in navali praelio virorum. Amstelodami, apud Jacobum van Meurs, 1655.
[8°, (VI), 271, (XLIX), 42 pp.] – Studie van de actuele politiek medio zeventiende eeuw. Gebonden in perkament. Mooi exemplaar, met vele gravures van politici uit de tijd.

[Staten-Generaal] – Echt-Reglement, Over de Steden, ende ten platten Lande, in de Heerlijckheden, ende Dorpen, staende onder de Generaliteyt. Erven Hillebrandt Iaconsz van Wouw, ‘s-Gravenhage, 1656.

Hugo de Groot (1583-1646) – Annales et historiae de rebus Belgicis. Amstelaedami, Joannis Blaeu, 1658.
[8°, (XVI), 568, (XXIV) pp.] – In ‘Annales et historiae de rebus belgicis’ wordt de Nederlandse geschiedenis van 1559 tot 1609 beschreven. Het is altijd beschouwd als het beste contemporaine verslag van de Opstand. Het is tegelijk accuraat en onpartijdig en in zijn verzorgde Latiniteit staat het model voor het genre. De druk van 1658 verscheen zowel in 12° als in 8°. Pas het jaar daarvoor werd dit werk voor het eerst postuum uitgegeven. In vroeg 20e eeuwse band, marges bijgesneden, watervlekkig.

Henri de Rohan (1579-1638) – Interets et Maximes des Princes et des Estats souverains. Cologne, Jean du Pais, 1666.
[12°, (VIII), 248 pp.] – Henri de Rohan, uit een illuster Frans geslacht, was een beroemde protestant en een van de leidende strategen in het begin van de 17e eeuw, die deelnam aan bijna elke slag van betekenis. Vanaf zijn jeugd maakte hij studie van geschiedenis. Dit is een anoniem gepubliceerde uitgave. Uit dit boek spreekt zijn brede kennis van contemporaine geschiedenis en zijn objectieve oordeel. Het onderwerp wordt systematisch behandeld: in het kort behandelt en verklaart hij alle territoriale claims die de Europese (en enkele Aziatische) staten op elkaar hadden in hun historisch kader. Deze analyse geldt als een van de belangrijkste politicologische geschriften van de 17e eeuw. Deze uitgave werd door een anonieme uitgever bewerkt in verband met de sinds de eerste uitgave (1639) voorgevallen politieke ontwikkelingen. Cf. Brunet, IV 1355; Graesse, VI-I 148. Contemporaine kalfsleren band, slijtage op de rug.

Dirck von Bleyswijck – Beschryvinge Der Stadt Delft Betreffende des selfts Situatie Oorsprong en Ouderdom Opkonst en Voortgangh vermcerdering van Vryheydt en Jurisdictie Domeynen en Heerlijckleden. Voor-af met een Korte Beschrijvinge von Delflandt. Delft: Arnold Bon, 1667.

Jacob vander Does – ’s Graven-hage, met de voornaemste plaetsen en vermaecklijheden. Den Haag, Herman Gael, 1668.
(16) 143 (1) pp.

Henricus de Pape – Het leven, deughden ende mirakelen vanden H. Petrus de Alcantara belyder, van het ordre der Minder-broeders, ghetrockedn uyt verscheyde Schrijvers, ende beschreven door F. Henricus de Pape, Priester van het selve Ordre. Verciert met vele kopere platen. Antwerpen, Michiel Cnobbaert, 1669.
8^o, (XVIII), 372, (VI) pp. – Hagiografie van de H. Petrus de Alcantara (1499-1562). Lees meer over de achtergrond van dit boek in het artikel Het leven, deugden en de Mirakelen van den H. Petrus de Alcantara. Vanwege de daar beschreven provenance gerubriceerd onder Valkenswaard. Provenance: Nicolaus Aerts; Familie Van Ham, Valkenswaard; Rens van Ham, Valkenswaard; Christina Fasol-Lommers (ca. 1950); Romé Fasol (tot 2016).

L.S.N. – Journael ofte maent-register, van ’t geene gepasseert en voorgevallen is, in ’t jaer 1672 ende 1673 omtrent de verandering van de Vereenighde Nederlanden. ‘s-Gravenhage, Levijn van Dijck 1674.
Onder het pseudoniem Kees Knol vertelt de anonieme schrijver op rijm vertelt wat in de jaren 1672-1673 voorviel. Het jaar 1672 staat in de Nederlandse geschiedenis bekend als het Rampjaar. Volgens een Nederlands gezegde was “het volk redeloos, de regering radeloos en het land reddeloos”. In dit jaar begon de Hollandse Oorlog en werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden aangevallen door Engeland, Frankrijk en de bisdommen Münster en Keulen.

Bernhard von Zech (1649-1720) – Der durchlauchtige Regenten-Saal, auf welchem der Roem. Papste, Keisere des H. Roem. Reichs, in Tuerkei, Moskau und Persien, dann der Koenige in Portugal, Spanien, Frankreich, Engelland, Daenemark, Schweden, Polen, Hungarn und Boehmen, so auch der Kuhrfuersten im H. Roem. Reich und Herzogen zu Venedig, Namen, Nachfolge, Regirung, fuernehme Tahten und Absterben, ingleichen der hoechsten Haeupter der Christenheit Geschlechte, hohe Ankunft und XVI Ahnen in zwo Fuerstellungen auf kurzen historischen Stamm- und Ahnen-Tafel aufgefuehret und entworfen werden durch Bernhard Zechen von Weinmar. Regensburg, in Joh. Conrad Emmerichs, Buchhaendler Berg, drucks Georg Heinrich Mueller, 1674.
[8°, (XX), 678, (XXXIV) pp.] – In de ‘Regenten-Saal’ worden alle koningen, keizers en andere wereldleiders behandeld aan de hand van beknopte biografieën. In 19e eeuwse band.

Lambert van den Bosch (1620-1698) – Prael-tooneel der doorluchtige mannen, of het leven en bedrijf der beroemder vorsten, uytheemsche veldt-oversten en vorstelijcke bedienaers deses tijdts. Verhandelende de voornaemste saecken van staet en oorlogh, in en omtrent dese laetste hondert jaeren voorgevallen. Uit de vermaerste historie-schrijvers by een versamelt, en vertaalt. Amsterdam, Iacob van Meurs en Compagnie, 1676.
[4°, 779 pp.] – Van den Bosch (Van Bos / Sylvius) behaalde in 1640 zijn bevoegdheid het apothekersambt te mogen uitoefenen, wat hij aanvankelijk in Amsterdam gedaan zal hebben. Van 1652 tot 1655 was hij rector van de Latijnse school in Helmond, daarna conrector van die in Dordrecht. In 1671 werd hij ontslagen wegens plichtsverzuim en andere hem verweten nalatigheden, welk ontslag hij aan de persoonlijke invloed van Cornelis de Witt toeschreef. In 1672 werd Van den Bosch rector aan de Latijnse school van Heemstede en tevens ouderling. Na de periode in Heemstede volgde nog een tijd in Amsterdam en Vianen. Zijn productiviteit was enorm. Uit tal van auteurs en talen, Latijn en Grieks, Spaans en Italiaans, Duits, Frans en vooral Engels compileerde en vertaalde hij. Zo bracht hij als eerste een Nederlandse vertaling van Don Quichote. Hij schreef ook enkele dichtwerken en toneelstukken. Perkamenten band, met vele gravures van de besproken staatslieden.

Antoine Varillas (1624-1696) – Sommaire royal de l’histoire de France, continuée depuis Pharamond jusques au Regne d’apresent. Par le Sieur de Bonair, historiographe du Roy, & l’un des XXV. gentils-hommes de la Garde Ecossoise. Avec des portraits, armes & devises de tous les Rois. Paris, Charles Osmont, 1676.
[8°, (VIII), 400 pp.] – Varillas wordt hier aangeduid als ‘Le sieur de Bonair’. De uitgave bevat gravures van elke Franse koning tot Lodewijk XIV. Ex libris Johannes Gregorius Stalmans (1707). Contemporaine kalfsleren band, bindwerk wat los, overigens mooi exemplaar.

Jean-Baptiste Christyn – Basilica Bruxellensis, sive monumenta antiqua, inscriptiones et coenotaphia aedis DD. Michaeli Archangelo & Gudilae, virgini sacrae. Amsterdam: Johannes van Ravesteyn, 1677.
6+132+4 pp; 16.5/11 cm
2 gravures van Johan Wiericx die Sint-Michiel en Sint-Goedele voorstellen. Half perkament (gebruikt), pagina’s vergeeld maar fris. Eerste druk uitgegeven in 1677 te Brussel (door François Foppens), maar onder de naam Amsterdam, door kanselier Christyn; heruitgegeven met supplement door Jean-François Foppens in 1743. Teksten in het Latijn, Frans en Nederlands.

[P. Boucher] – Die Oude Caerte der Stadt Maestricht des Jaers 1283. Maastricht, P. Boucher, Stads-Drucker, 1682.
159, [1] p. – Titelpagina met stadswapen. Zeldzaam.

Jacob van Lansberghe (1656-1727) – Beschryvinge van de Stadt Hulst, Behelsende haer oude opkomst, aenwasch, tegenwoordige toestandt, en veelvuldige gedenckwaerdige saecken, van tijdt tot tijdt daer in voorgevallen. Vergadert meest uyt de selve Stadts Archives, en verder uyt de voornaemste Historie-schryvers; ende in twaelf hooft-stucken afgedeelt en beschreven. ‘s-Gravenhage, Gerrit Rammazeyn, 1687.
Eerste editie. Een omgewerkte druk verscheen opnieuw in Rotterdam in 1692. Jacob van Lansberghe, geboren in Den Haag, groeide vanaf zijn kinderjaren in Hulst op. Naar eigen zeggen vervulden zijn voorouders, zowel van vaders- als moederszijde, al honderd jaar functies in het stadsbestuur. Zelf was hij schepen in 1683, 1687-1690 en 1692 en burgemeester in 1686 en 1687. In die jaren schreef hij ook zijn geschiedenis van Hulst. Later was hij advocaat in ‘s-Gravenhage. Zijn Vlaamse connecties maakten hem tot een interessant contactpersoon voor raadpensionaris A. Heinsius, die in de Spaanse Successie-oorlog Van Lansberghe als geheim agent gebruikte. In 1708 werd hij naar Bergen in Henegouwen afgevaardigd om met de Spaanse onderhandelaar, de graaf van Bergeyck, over vrede te onderhandelen. Hij overleed in Hulst.

Nicolaus Vernulaeus (1583-1649) – Collegium Porcensis Academiae Lovaniensis Rhetorum Collegii Porcensis, inclytae Academiae Louaniensis, Orationes in tres partes secundum tria causarum seu orationum genera distributae, sub Nicolao Vernulaeo, Collegii Porcensis, & publico eloquentiae professore. Accessit Orationum sacrarum volumen singulare in festa Deiparae Virginis, & aliorum divorum. Coloniae Agrippinae: apud Joannem Wilhelmum Friessem, 1688.
12^o, (XX), 694 pp. – Vernulaeus wijdde zich zijn leven lang aan de vorming en de opvoeding van de jeugd. Zijn hele oeuvre staat model voor de toepassing van de beginselen der retorica.Inhoudelijk liet hij zich inspireren door zijn katholieke overtuiging en zijn sympathie voor de Habsburgse dynastie. De theoretische beginselen van de kunst der welsprekendheid werden door Vernulaeus uiteengezet in zijn De arte dicendi libri tres (1615). Dit succesvolle handboek werd tien keer heruitgegeven tot in 1667. Vernulaeus bundelde de oefeningen in de redekunst die onder zijn leiding tot stand kwamen aan de pedagogie Het Varken in de Rhetorum collegii Porcensis orationes (1614). Die voortdurend aangroeiende verzameling modelredevoeringen werd Vernulaeus’ bestseller met meer dan twintig edities tot in 1721. Daarnaast publiceerde hij ook afzonderlijke gelegenheidsredevoeringen zoals zijn triomfrede bij de opheffing van het beleg van Leuven in 1635. Na de derde editie van 1635 werden de intussen dertig redes toegevoegd aan de Rethorum collegii Porcensis orationes. Hard-kartonnen contemporaine band. Provenance: Franciscus Frank (1850); Antiqbook (2009). 

[Anoniem] – Legende van broer Casper, naergelaten aan broer Antoni. Dordrecht, Jacob Gerritsen, 1690.
Zie Knuttel 13475: Met Casper is de gewezen Raadpensionaris Fagel , met Antoni de toenmalige Heinsius bedoeld. 14 pp – 19,5 x 15 cm. Curieus (voor mij): pagina 3, de regels ‘Broer Caspers Geest Gereformeert, En in Fa sol getransformeert.’

Joannes Opstraet (1651-1720) – Theologus Christianus, sive ratio studii et vitae instituenda a theologo, qui se ad ordines sacros, atque ad directionem animarum disponit. Lovanii, apud Guilielmum Stryckwant, 1692.
8^o, (VIII), 256, (VIII) pp. – Opstraet werd geboren in Beringen bij Hasselt. Studeerde theologie aan het om zijn jansenistische tendenzen bekende Collège de la Sainte-Trinité te Leuven. Het doctoraat werd hem in 1698 om deze reden geweigerd. Sinds 1680 was hij priester. Vanaf 1686 doceerde hij theologie aan het seminarie in Mechelen. Moest na vier jaar op last van de antijansenistische aartsbisschop wijken en ging weer naar Leuven. Werd echter van 1704-1706 als suspecte theoloog door de Spaanse regering verbannen. Na zijn terugkeer in Leuven als president van het Collège du Faucon streed hij tegen het antijansenisme en tegen de pauselijke bul ‘Unigenitus’ en ondersteunde op deze wijze de Nederlandse clerus. Publiceerde gedurende zijn leven verscheidene theologische studies. In ‘Theologus Christianus’ (eerste druk Leuven 1692, herdrukken in Vicenza 1723, Venezia 1771) neemt Opstraet de wijding van priesters onder de loep. 19e eeuws bindwerk. Provenance: de Slegte, Utrecht (1990).

William Temple (1628-1699) – Introduction à l’histoire d’Angleterre par le chevalier Temple. Enrichie de tous les portraits des rois, tirez sur les originaux de Westminster etc. Traduite de l’Anglois. Amsterdam, Louis de Lorme, 1695.
[8°, (XVI), 310, (II) pp.] – ‘Le Chevalier Temple’ was gezant te Brussel in 1666, realiseerde de alliantie tussen Engeland, de Republiek en Zweden om Spanje te beschermen tegen Frankrijk. Ook speelde hij een sleutelrol in het bewerkstelligen van het huwelijk tussen Willem III en Mary Stuart. Temple’s ‘Introduction to the history of England’ was bedoeld als aanzet tot een algemene geschiedenis van Engeland. Een nogal pretentieus werk, niet zonder historische fouten, maar Temple ondervond in zijn tijd weinig concurrentie. Contemporaine kalfsleren band, slijtage op de rug.

Jean Nicolas Parival (1605-1669) – Les delices de la Hollande en deux parties. La première contenant une déscription exacte du Païs, avec les Moeurs & les Coutumes des habitants; et la Seconde, un abrégé Historique depuis l’établissement de la République jusques à l’An 1697. Amsterdam, Henri Wetstein 1697.

Petrus Stockmans (1608-1671) – Opera Omnia, quotquot hactenus separatim edita fuere nunc primum in unum corpus collecta & emendatiora prodeunt. Bruxellis, apud Judoci de Grieck, apud Portam lapideam, sub signo Sancti Huberti et Franciscum t’Serstevens, propè Templum PP. Praedicatorum, 1698. 
Tractatus de jure devolutionis. Bruxellis, typis Judoci de Grieck, apud Portam lapideam, sub signo Sancti Huberti , 1700.
4o, XXII, 300, LVI / XIV, 296 p. – Petrus Stockmans was een schrijver, hellenist, en jurist in de Zuidelijke Nederlanden. Hij was in Europa een belangrijk vertegenwoordiger van de jansenistische stroming. Hij doceerde Griekse taal en rechten aan de oude Universiteit Leuven. Hij werd ook rector van deze universiteit. Hij nam als gevolmachtigde deel aan de Münsterse vredeconferentie in 1648. Twee werken in één band over Brabants recht, in perkament gebonden, nauwelijks gebruikssporen.

[Adrien Baillet] (1649-1706) – Histoire de Hollande, depuis la mort du Prince Maurice. Par M. de la Neuville. Tome II. Paris, la Compagnie des Libraires Associés, 1698.
[8°, (VIII), 542, (IV) pp.] – Frans auteur. Zijn ouders waren arm, maar de Cordeliers de la Garde namen hem op in hun klooster en bevorderden zijn toelating tot het College de Beauvais, waar hij leraar in humaniora werd. Priester gewijd in 1676. Na vier jaar vetrok hij naar Parijs waar hij bibliothecaris werd van Lamoignon. Zijn leven wijdde hij aan studie en afzondering. Hij maakte een catalogus van de bibliotheek en schreef talloze boeken over eruditie (bijv. het curieuze ‘Des enfants célèbres’ (1688), religie (de belangrijkste categorie) en geschiedenis. Tot die laatste groep behoort ook ‘Histoire de Hollande’. Histoire de Hollande werd gepubliceerd onder de naam M. de la Neuville. Alleen deel 2, lopend tot 1647. Contemporaine kalfsleren band.

Gregorio Leti (1630-1701) – Het leven van Elizabeth, koninginne van Engelandt; behelsende der zelver ongemeene hoedanigheden en groot verstant; mitsgaders haare wyze en voorzigtige regeeringh, onder welke ’t Koningryk van Engeland meer als onder yemand van des selfs koningen gebloeyt heeft. Mitsgaders een pertinente beschryvinge hoedanigh sy het groote werk van de Reformatie der Kerke van Engeland met d’uyterste omzichtigheyt bevordert en volvoert heeft gehadt. In ’t Italiaans beschreven door d’heer Gregorio Leti. Met figuren, Eerste deel. ’s-Gravenhage, Meyndert Uytwerf, 1698.
[8°, (XII), 512, (23) pp.] – Gregorio Leti schreef een aantal anti-katholieke werken. Waarschijnlijk vinden zijn standpunten hun oorsprong in zijn jeugd. De oom bij wie hij opgroeide was een prelaat. Dit verklaart Leti’s kennis van de misbruiken en intrigues aan het pauselijke hof. Vijf boeken in een band. Met 9 gravures: Elisabeth, Hendrik VIII, Anna Boleyn, Cromwell, Thomas More, etc. Gegraveerde title (houtsnede). Eerste deel. Perkamenten band.

18e eeuw

[Jean Jennet] (?-1706) – The History of the republick of Holland, from its first foundation to the death of King William; as also, a particular description of the United Provinces giving an account of the cities, fortified places, universities, commodities, customs and manners of the inhabitants, with an alphabetical table of all their rivers, the rates of their schoots and times of their setting out and coming in from place to place. London; Printed for A. Bell, R. Smith, D. Midwinter, W. Hawes, W. Davis, G. Strahan, B. Lintott, J. Round, and J. Wale, 1705.
Vertaald uit het Frans: ‘Histoire de la République des Provinces-Unies des Païs-Bas, depuis son établissement jusques à la mort de Guillaume III, roi de la Grande-Bretagne‘. Den Haag, Jean van Millinge, 1704. Jean Jennet vluchte na 1685 uit Frankrijk en woonde eerst te Utrecht. Hij overleed in Den Haag. 2 delen, met talrijke gravures; (8vo). Kaart van Nederland ontbreekt. Engelse bindwijze, platten los, rug van deel 2 gebroken. Niettemin een fraaie uitgave, bijzonder zeldzaam.

Jean Baptiste Gramaye – Antiquitates illustrissimi Ducatus Brabantiae, in Quibus Singularum Urbium initia, Incrementa, Respublicae, Privilegia, Opera, Laudes : Coenobiorum Fundationes, Propagationes, Sacri Thesauri, Encomia, Viri Clari : Ecclesiarum Patronatus, Monumenta, Reliquiae Sanctorum, Collatores: Pagorum Dominia, Domini, Familiae. Leuven, Aegidius Denique / Brussel,Tserstevens, 1708.
Antiquitates illustrissimi Comitatus Flandriae, in Quibus Singularum Urbium initia, Incrementa, Respublicae, Privilegia, Opera, Laudes : Coenobiorum Fundationes, Propagationes, Sacri Thesauri, Encomia, Viri Clari : Ecclesiarum Patronatus, Monumenta, Reliquiae Sanctorum, Collatores: Pagorum Dominia, Domini, Familiae..
in Quibus Singularum Urbium initia, Incrementa, Respublicae, Privilegia, Opera, Laudes : Coenobiorum Fundationes, Propagationes, Sacri Thesauri, Encomia, Viri Clari : Ecclesiarum Patronatus, Monumenta, Reliquiae Sanctorum, Collatores: Pagorum Dominia, Domini, Familiae. Leuven, Aegidius Denique / Brussel, Tserstevens, 1708.
[12]-27-[1] (Brabant); [8]-72-[4] (Leuven); [8]-36 (Brussel); [4]-52-[4] (‘Gallo-Brabantia’); [6]-46-[10] (Antwerpen); [8]-40-[10] (‘Taxandria’); 52 (Breda);
[4]-24 (Mechelen); 218-[14] (Gent Brugge Kortrijk); 80-[2] (Namur); 14 (Cambrai); 111-(17) (Dendermonde); [4]-21-[3] (Mons)
11 koperetsen van Harrewijn: allegorie van Brabant & Vlaanderen, Leuven, Brussel, Nijvel, Antwerpen, ‘s Hertogenbosch, Gent, 2xBrugge, Ieper. Mooi exemplaar in oude lederen band (37x24cm; gebruikssporen, letsels rug en platten); enkele marginale vocht/roestvlekken maar globaal zuiver. Heruitgave van werken over de Zuidelijke Nederlanden afzonderlijk gepubliceerd begin 17e eeuw door historicus Jan Baptist Gramaye (1579-1635). Hij werd geboren in Antwerpen, studeerde rechten in Leuven en werd daar ook professor. Nadien werd hij door aartshertog Albert aangesteld als hofhistoriograaf.

[Pieter de la Court] (1618-1685) – Memoires de Jean de Wit, grand pensionnaire de Hollande, traduits de l’original en Francois par Mr. de ***. Troisième édition. Ratisbonne, Erasme Kinkius, 1709.
Pieter de la Court is een bekende vertegenwoordiger van de staatsgezinden in de tweede helft van de zeventiende eeuw. Hij wordt ook wel Pieter de la Court junior genoemd om hem te onderscheiden van zijn vader Pieter de la Court. Hij publiceerde vaak onder de letterlijke Nederlandse vertaling van zijn naam: Pieter van den Hooft of Pieter van der Hove. Als zoon van de Vlaamse immigrant Pieter de la Court wist hij zich, samen met zijn broer Johan, in korte tijd op te werken tot een van de meest succesvolle lakenreders (textielhandelaren) van Leiden. Hij schreef, deels samen met zijn broer (die in 1662 onverwacht overleed), zowel economische als politieke werken. Hij stond bekend als fel anti-Orangistisch en werd door zijn politieke tegenstanders gezien als een querulant. Sommigen van zijn opvattingen waren zo radicaal dat hij ook vanuit de eigen staatsgezinde kring weinig publieke bijval kreeg. Zo bevatte de eerste teksten van de ‘Interest van Holland’ het plan om Holland en Utrecht door middel van een kanaal tussen Lek en Zuiderzee tot een goed verdedigbaar eiland te maken en afscheid te nemen van de andere provincies. Na interventie door de Witt werd dit uit de definitieve editie van de ‘Interest’ gehouden, maar dit plan was wel weer te vinden in de tweede editie, uit 1669. In het rampjaar 1672 vluchtte hij samen met Pieter de Groot, zoon van Hugo de Groot, naar het buitenland. Hij keerde terug naar de republiek, nadat de ergste politieke onrust bedaard. Tot diens dood in 1672 onderhield De la Court indirect contact met Johan de Witt, die enkele hoofdstukken schreef in een van zijn boeken. Zijn politieke werken, en met name de Politike Weeg-schaal hadden invloed op het politieke denken van Franciscus van den Enden en Baruch Spinoza. Johan de Witt (1625-1672) was sinds 1652 aanvoerder van de staatsgezinde partij, die afschaffing van het stadhouderschap voorstond. Van 1650-1672, het stadhouderloos tijdperk, was De Witt raadpensionaris. Toen Lodewijk XIV in 1672 binnenviel, werden De Witt en zijn broer vermoord. ‘Memoires’ betreft een politiek traktaat over de economische mogelijkheden van de Republiek. Barbier III, 196b. Öttinger 23190 (Den Haag). Hoefer XLVI, 791. Memoires de Jean de Witt is een vermeerderde en verbeterde uitgave van de Interest van Holland. De hoofdstukken over de Witt daaruit komen er in voor (het 5e, 6e en het begin van het 7e hoofdstuk van het derde deel). Het boek werd in 1669 verboden en de exemplaren van het werk vernietigd; de auteur zou worden opgespoord en in proces gesteld. Er stond een boete van 600 gulden op het drukken, verkopen of verzenden van het werk.

Bernhard Alting (ca. 1600-na 1655) – Boekband met:
De Pilaren ende Peerlen van Groningen. Tractaet betoonende waer op de Welvaert van die Stadt is staende ende waer door zy meest is geciert. Groningen, Johannes van Velsen, 1710.
Historische of-rede ter eere van Groningen. Groningen, Johannes van Velsen, 1710.
Syndicus ofte tractaetken. Over ’t Ambt van de Syndiicquen ende Pensionarisen. Groningen, Johannes van Velsen, 1710.
De politycke kuyper onses tydts, ofte Sin-rijck Tractaet, handelende, (door in-voeringe eenes sprekenden vaders) van het Ambacht der huydendaegsche kuypery. Nae de Copie van Leeuwarden, en nu op versoek van veel liefhebbers opnieuws herdruckt, 1710.
Convoluut met werken van Alting.

Le Marechal Godefroi d’Estrades (1607-1686) – Lettres et negotiations de messieurs Le Marechal Godefroi d’Estrades; Charles Colbert, marquis de Croissy; André Félibien Comte de d’Avaux, ambassadeurs Plenipotentiares du Roi de France, a la paix de Nimègue, et les reponses & instructions du roi, & de monsieur de Pomponne contenant les Lettres de 1676-1710. La Haye, Adrian Moetjens, 1710.
Graaf Godefroi d’Estrades was een Frans edelman, diplomaat en maarschalk. Hij werd geboren als zoon van graaf François d’Estrades, een vertrouweling van koning Hendrik IV en broer van bisschop Jean d’Estrades. Godefroi werd page van koning Lodewijk XIII en op negentienjarige leeftijd vertrok hij voor een diplomatieke missie naar Maurits van Oranje. In 1646 werd hij benoemd tot buitengewoon ambassadeur in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en nam hij deel aan de besprekingen die leidden tot de Vrede van Münster. In 1661 werd hij naar Engeland gestuurd en een jaar later gelukte het hem voor Frankrijk om Duinkerke terug te krijgen, waarvan hij gouverneur werd. In 1667 was hij een van de onderhandelaars bij de Vrede van Breda met koning Frederik III van Denemarken en in 1678 onderhandelde hij over het verdrag dat bekendstaat als de Vrede van Nijmegen, dat de oorlog van Frankrijk met de Republiek beëindigde. Op militair gebied nam hij deel aan de campagnes van koning Lodewijk XIV van Frankrijk, in Italië (1648), Catalonië (1655) en de Republiek (1672-’73). Van 1673 tot 1678 was hij militair gouverneur van Maastricht, waar hij de tijdens het Beleg van Maastricht (1673) zwaar beschadigde vestingwerken liet herstellen. In 1675 volgde zijn benoeming tot maarschalk van Frankrijk. D’Estrades liet zijn Lettres, memoires et négociations en qual d’ambassadeur en Hollande depuis 1663 jusqu’en 1668 na, waarvan de eerste editie in 1709 uitkwam, gevolgd door een editie van negen delen die in 1743 in Londen en ‘s-Gravenhage werd uitgegeven. Ook schreef hij een uitvoerige karakterschets over de Hollandse raadpensionaris Johan de Witt, waarmee hij veel contact had. Het werd in 1757 in ‘s-Gravenhage uitgegeven. Correspondentie van Le Marechal Godefroi d’Estrades met Charles Colbert, marquis de Croissy (1619-1683) en André Félibien Comte de d’Avaux (1619-1695). Deel 1 (van 3) over het jaar 1676. Opgedragen aan Bruno van der Dussen, burgemeester van Gouda. Van der Dussen was pensionaris van Gouda van 1688-1741 en burgemeester gedurende een reeks van jaren in de periode 1702-1720. Hij vervulde daarnaast tal van bestuurlijke functies in Gouda. Ook werd hij door de landsregering belast met diplomatieke opdrachten. Hij beslechtte in 1704 een geschil in Gelderland, ontstaan door de bestuurlijke wijzigingen na de dood van Willem III. Hij voerde de vredesonderhandelingen met de Fransen in 1709 en 1710. Als buitengewoon ambassadeur was hij werkzaam bij de Vrede van Utrecht in 1713 en bij het sluiten van het Barrièretractaat in 1715.

Gysbert de Cretser; Constantijn Huygens – Beschryvinge van ‘sGravenhage, behelsende desselfs eerste opkomste, stichtinge en vermakelyke situatie, het Graven-hof aldaar gebouwt, met alle verdere publyke en particulier Gebouwen daar in sijnde, en desselfs voorname Grachten, Straaten, Wandelingen en Buytenwegen, etc. Mitsgaders De oude Coustumen die in den Hage geobserveert worden. Door Gysbert de Cretser; Waar achter bygevoegt is de Zeestraat op Scheveninge door de Heer van Zuylichem (= Constantijn Huygens); en Het ontwerp by den heere van Zuylichem aangaande eenen Steenwegh op Schevening. Uitgegeven te Amsterdam, bij Jan ten Hoorn, Boekverkooper, in 1711.
Eerste druk. Perkamenten band. 22x18cm. In goede staat. Band gevlekt. Met 6 volpagina gravures: titelpagina, Groote of St. Jacob’s Kerk, Tombe van den Admiraal Obdam, De Nieuwe Kerk, het Oude Vrouwen en Kionderhuys van de Diaconie, titelpagina van De Zeestraet van Scheveninge. De plattegrond en 4 andere gravures ontbreken (Buitenhof, Binnenhof, Stadhuis, Voorhout).

Ludolph Smids (1649-1720) – Emblemata heroica, of de medalische sinnebeelden der ses en dertigh Graaven van Holland, met konstplaaten vercierd. Amsterdam, Johannes Oosterwyk en Hendrik vande Gaete, 1712.
Ludolph Smids (1649-1720) – Oorlogend Europa of een Korte Chronyk van het voorgevallene in Staat en Oorlog; Beginnende met het jaar MDCL, en eindigende in MDCCXIV. Doorgaans vercierd met de Puntdichten der vornaamste Poeeten; en met het aanhaalen van uitgekipte Medalies naadrukkelyker verklaard. Amsterdam Johannes Ossterwyk en Hendrik vande Gaete. 1715.

Ignatius Walvis (1653-1714) – Beschrijving der stad Gouda, bevattende een verhaal van stads grondlegginge, waterstroomen, vrijheeren, gelegendheid, Hoofteneringe, rechtsgebied. Handvesten, Regeeringe, Regeerders. Overdragt met andere steden. Voorname gebouwen, Godshuyzen, Schoolen. Geleerde mannen, verwisselde Regeeringe, Kerken, Kloosteren, Kapellen en beruchte vrome mannen. Door J.W. Met schoone kopere platen verciert. Gouda, Johannes en Andries Endenburg; Leyden, Christiaen Vermey, 1714.
(XXVI) 376 (IV) 200 (IV), 4to. – Compleet met 4 prenten.  Walvis werd in 1653 te Utrecht geboren en overleed te Gouda op 6 mei 1714, zodat hij de uitgaven van zijn boek ternauwernood beleefd heeft. Hij studeerde te Leuven in de filosofie en de theologie, waar hij bevorderd werd tot baccalaureus (ongeveer te vergelijken met de huidige kandidaatstitel) en waar hij waarschijnlijk tot priester gewijd werd. Hij was kapelaan bij de vertegenwoordiger van het hof te Wenen bij de Staten-Generaal en vanaf 1688 pastoor van de Oud-Katholieke gemeente te Gouda. Na zijn terugkomst in Holland werd hij benoemd tot vicaris van de missionaris Jan Hooft in Den Haag en later tot kapelaan bij de toenmalige Oostenrijkse gezant. Hij is echter vooral bekend als geschiedschrijver. Hij schreef naast deze Beschryving der stad Gouda echter nog enkele andere historische werken over Gouda en omgeving, die nooit zijn gedrukt. Deze gaan vooral over de kerkelijke geschiedenis van 1525 tot 1712. Zij zijn uitgegeven in het boek ‘Goudsche onkatolijke kerkzaken’ (bewerkt door P.A.H.M. Abels), uitgegeven in 1999. Werken: Christelyke onderwysingen (1685); Beschrijving der stad Gouda door I.W., 2 dln., Gouda en Leid. z.j. (1713); Goudsche onkatolijke kerkzaken (1999). Zijn hoofdwerk, Beschryvinge der stad Gouda, is nog steeds een belangrijke bron voor historici. Provenance: Antiquariaat Boekendaal, Gouda (2014).

Pieter Plemper (1655 – 1714) – Beschrijving van de heerlijkheid en het dorp Alphen aan den Rijn, d’aaloude herkomst, bevolking, naamreeden, Romeinze gedenkteekens, uitheemze en inlandze geschiedeniszen ten luister der historie dienende, en zijne huidendaagze geleegenheid. Doorwrogt met een voegzaame schets van het Heemraadschap van Rijnland. Leiden, H. van Damme, 1714.
Geb. in perkament, (22) + 261 + (11) p., ill. Lit: Nijhopff / Van Hattem 250

[Theodorus Gerardi Hopcooper] (voor 1550-na 1649); [Dirck Vermy] – Uytlegginge van de Wyd-beroemde en Vermaerde Glasen, Binnen de voortreffelijke en Vermaerde Kerk tot Gouda. Tot dienst ende gerief, zoo voor de inwoonders deser stad, als voor de vreemdelingen, die dit konstig werk komen te aanschouwen. Vermeerdert met veersen, en een gezang op aller glasen inhoud, nevens een verhael van den brand derzelver kerk, in den jare 1552. Johannes en Andries Endenburgh, Gouda, [1716].
(XLVIII), 8vo. – Dirck Gerritszoon Hopcooper, beheerder van de Goudse Librije. De gebrandschilderde ramen in de Goudse Janskerk hebben altijd een grote indruk gemaakt op bezoekers van de kerk. Arnout van Buchell zag ze in 1589 en schreef in zijn Diarium dat de glazen niet voor de mooiste uit de Zuidelijke Nederlanden onderdeden. In Guicciardini’s Beschrijvinghe van alle de Neder-landen worden de glazen lovend besproken. In 1681 verscheen de eerste beschrijving in de gids van Dirck Vermy, die was gebaseerd op een verdwenen handgeschreven gids uit 1639 van Dirck Gerritszoon Hopcooper, de beheerder van de Goudse Librije. Een jaar later verscheen de gids van Andries Endenburgh onder de titel Uytlegginge. De tweede druk, die veel uitgebreider was, werd vervolgens veelvuldig herdrukt en vertaald. Deze ongedateerde editie is de enige die is gedrukt door vader en zoon Endenburgh gezamenlijk. Provenance: Antiquariaat Boekendaal, Gouda (2016).

Johannes Knippenbergh (1662-1742) – Historia Ecclesiastica Ducatus Geldriae. Typis Francisci Foppens, sub signo Sancti Spiritus, 1719.
Beschrijft de kerkelijke geschiedenis van het Overkwartier van het hertogdom Gelre met vooral aandacht voor Roermond. Bevat gegraveerd titelportret, houtsnede vignetten en wapenschilden; de gravure van de kathedraal van Roermond ontbreekt. Knippenbergh baseerde zijn werk op de aantekeningen voor het onvoltooide ‘Belgica sacra’ van Joannes Franciscus Foppens (zie onder ‘s-Hertogenbosch). Provenance: Frankische werkgemeenschap ‘De Spade’, Sittard (1944); Catawiki (2017).

H.V.R. [Hugo Franciscus van Heussen]; (1659-1719) [Hugo van Rijn] (?-?) – Oudheden en Gestichten van het rechte Zuid-Holland en van Schieland. Behelzende een verhaal van de Opkomste en Bevolkinge der Steden en Dorpen; de opbouwinge van Kerken, Kloosters, en Godshuizen; haare begiftigen, kerkelijke goederen, en inkomsten; hare Oversten en geleerde Mannen, Voorrechten, Handvesten, enz Getrokken uit de oude Handschriften van Kerken en Kloosters; en uyt verscheide Boeken en Papieren van oude Boekeryen: ten meesten deele nooit in ’t licht gegeven. Uyt het Latijn vertaald, en met Aantekeningen opgehelderd, Door H.V.R. Christiaan Vermey, Leiden, 1719.
Van Heussen studeerde te Antwerpen en Leuven, waar hij in 1678 het licentiaat in de theologie behaalde. Hij ontving een kanunnikszetel in het aartsbisschoppelijk kapittel in Utrecht. Hij wijdde zich in Leiden aan zijn historische studie. Vanaf 1704 was Van Heussen provicaris en vicaris-generaal van het bisdom en sedert 1712 bovendien deken van het Utrechtse kapittel. Van Heussen en zijn vertaler H. van Rhijn werkten ook mee aan de Beschryving der stadt Delft van R. Boitet. Hugo van Rijn vertaalde het boek uit het Latijn. Beschrijving van plaatsen in het zuiden van de huidige provincie Zuid-Holland.  Compleet met 2 uitslaande platen van de Laurenskerk en het Dominicanenklooster te Rotterdam. Provenance: Boekenmarkt Den Haag (2019).

H.V.H. [Hugo Franciscus van Heussen] (1659-1719) – Oudheden en Gestichten Van Rhynland, en wel voornamentlijk van de Stad Leiden: Of Beschryving van de Kerken Kloosters, en Godshuizen, die van tyd tot tyd zoo te Leiden als in Rhynland zyn gesticht: benevens een verhaal van haare begiftingen, vrydommen, voorrechten, Oversten; mitsgaders van de geleerde of roemwaardige Mannen, die te Leiden of onder Rhynland gebooren zijn, of gebloeit hebben. Getrokken uyt de oude Handschriften van Kerken en Kloosters, en uyt veele andere gedenkstukken; ten meesten deele noit in ’t licht gegeeven. Uyt het Latijn vertaald, En met Aantekeningen opgehelderd, Door H.V.H. Met koopere Platen. Leiden, Christiaan Vermey, 1719.
[LVI] 708 [XX], 4to. Zonder de 5 platen. – Provenance: Boekenmarkt Den Haag (2019).

H.V.R. [Hugo Franciscus van Heussen]; (1659-1719) [Hugo van Rijn] (?-?) – Historie ofte beschryving van het Utrechtsche Bisdom Behelzende de Oudheden, Kerkelijke en Geestelijke Gebouwen (…) in III. delen. I. Van de Oudheden en gestichten der Stad Utrecht, II. Van de Oudheden en gestichten van Amersfoort, Vianen, Montfoort, Oudewater, Woerden, Gooiland, Kuilenburg, Gorkum, Heusden, Tiel, Bommel, Asperen, Leerdam, Heukelom (enz.) III. Van de Oudheden en gestichten van de Bommelerwaert, de Veluwe, de Betuwe, Heusden, Rhenen, Wageningen, Aarnhem, Huissen (enz.), Uyt het Latijn vertaald door H.V.R., Leiden, Christiaaan Vermey, 1719.
8vo., 3 delen, compleet met 4 kopergravures ( 2 portretten en 2 kerken: Dom te Utrecht en St. Jan te Gouda).

Joannes Franciscus Foppens (1689-1761) – Historia Episcopatus Silvaeducensis Continens Episcoporum et Vicariorum Generalium Seriem, et Capitulorum, Abbatiarum, et Monasteriorum Fundationes; Nec non Diplomata varia ad rem hujus Diocesis spectantia. Bruxellis, Typis Francisci Foppens, 1721.
4^o, (XII), 340 pp. – Jan Frans Foppens was een Belgisch kerkhistoricus en biograaf. Hij schreef doorgaans in het Latijn, maar ook in het Nederlands en Frans. Als auteur was Foppens al in 1717 begonnen met een groots opgezette Belgica sacra, geïnspireerd op de Batavia sacra (1714). Als eerste onderdeel had hij een geschiedenis van het Antwerpse bisdom gepubliceerd. Na een historisch-geografische inleiding gaf hij systematische opsommingen van kerkelijke instellingen en functionarissen. In 1721 verscheen een nieuw deel over het bisdom ‘s-Hertogenbosch, maar dan stokte het, hoewel diverse manuscripten aantonen dat hij bij gelegenheid voortwerkte aan de reeks. De verklaring ligt in twee andere projecten die Foppens had aangevat: een actualisering van Miraeus’ Opera diplomatica et historica (1723-48) en een herwerking van de Bibliotheca Belgica, een bio-bibliografisch naslagwerk uit 1748. Tegelijk werkte hij aan een Histoire ecclésiastique des Pays-Bas, die een meer verhalende insteek had dan zijn Belgica sacra, maar ook dit werk is niet in druk verschenen. Zijn aantekeningen waren niet verloren, want andere auteurs maakten er gebruik van: Donatianus Arendts voor Brugge, Joannes Knippenbergh voor Gelre (zie hierboven onder Roermond), Cornelis Van Gestel voor Mechelen, Emmanuel Auguste Hellin voor Gent. Deze beschrijving van de geschiedenis van het bisdom ‘s-Hertogenbosch is compleet met alle platen, opnieuw ingebonden in perkament. Provenance: Abbatia B.M. Virginis de Tongerloo (1929-1932, ex libris); Catawiki (2019).

Pierre Daniel Huet – Historie van den Koophandel en zeevaart der aloude volkeren. Reinier Boitet, Delft, 1722.
Perkamenten band, gaaf exemplaar. Ex libris Mr. W.C. Baert de Waarde.

H.V.R. [Hugo Franciscus van Heussen] (1659-1719); [Hugo van Rijn] (?-?) – Oudheden en gestichten van Groningen en Groningerland, mitsgaders van het land van Drent : of beschrijving van de kerken, kloosters, en godshuyzen, die in de gemelde plaatzen van tijd tot tijd zijn gesticht (…). Leiden, Christiaan Vermey, 1724.
Ex libris (stempel) Otto Mengelberg (1867-1924), glazenier en beeldhouwer uit Rijssenburg; J.J.M.E. Muijsser (exlibris ontworpen door Anton Pieck. Muijsser werd in 1912 thesaurier van het Huis Oranje-Nassau. Zijn bibliotheek werd in 1941 geveild).

Dionysius Petavius (1583-1652) – Rationarium Temporum. In quo aetatum omnium sacra profanaque historia chronologicis probationibus munita summatim traditur. Lugduni Batavorum, apud Theodorum Haak, 1724.
Dionysius Petavius (Denis Petau) was een van de beste chronologen. Hij werd geboren in Orléans, en publiceerde in 1627 zijn grote werk ‘De doctrina temporum’ en in 1630 een vervolg hierop. Petavius’ systeem wordt vooral in de katholieke kerk gebruikt. Hij had talen bestudeerd, was zeer deskundig in de wereldgeschiedenis, goed onderlegd in de wiskundige en als astronoom in staat om zonsverduisteringen te berekenen. In de chronologie legde hij de tekortkomingen van zijn rivaal Scaliger bloot. Hij bestreed het gebruik om hiaten in kennis op te vullen met hypotheses en greep daarbij terug op de klassieke teksten. ‘Rationarum temporum’ werd voor het eerst in 1633-4 gepubliceerd als verkorte versie van ‘De doctrina temporum’.

[Johan Christiaan van Erkel] (1654-1734) – De zaek der Kerke van Utrecht historischer wyze voorgesteld Door een kort Verhael, dat in de Plaetze van eene Voorrede voor af gaet. II. Deel. Delft, Henricus van Rhyn, 1725.
Alleen tweede deel, opnieuw ingebonden. Provenance: B. Fasol (1988).

François Halma (1653-1722); Matthaeus van Brouërius Nidek (1677-1742) – Tooneel der Vereenigde Nederlanden, En onderhorige landschappen, geopent in een algemeen historisch, genealogisch, geographisch, en staatkundig woordenboek, waar in de aloude, de opvolgende en hedendaagsche staat dezer gewesten naar de orde van’t A.B.C. ontvouwen en opgeheldert wordt, uit een zeer groot getal van oude en nieuwe geschiedboeken, hantvesten, brieven, aantekeningen, en andere schriften, met behulp van verscheide kenners byeenvergadert en zamengestelt door François Halma, en na deszelfs overlyden vervolgt door Matthaeus Brouërius van Nidek. Hendrik Halma, Leeuwaarden, 1725.
Eerste en enige druk van dit standaardwerk. Bevat een schat aan informatie over historische, genealogische, geografische en staatkundige onderwerpen, gerangschikt op alfabetische volgorde. Zonder de platen.

Gilles-Joseph de Boussu – Histoire de la ville de Mons, ancienne et nouvelle, contenant tout ce qui est passe de plus curieux depuis son origine 650 jusqu’à présent 1725. A Mons, chez Jean-Nicolas Varret, imprimeur de Messeigneurs les Etats et de Messieurs du Magistrat, rue de la Clef, 1725.

Roger de Piles – Beknopt verhaal Van het Leven der vermaardste Schilders. Met Aanmerkingen over hunne werken, Benevens Een Schets van een volmaakt Schilder, een verhandeling van de kennisse der Tekeningen en Schilderyen, en van nuttigheid der Printen. Balthasar Lakeman, Amsterdam 1725.
Vertaling van Abregé de la vie des peintres. Gekartonneerd. Pp: 531. Eerste Nederlandse uitgave.

[Herman Hofsnider] – Beknopt Kronykje van Groningen ende Ommelanden, Tzedert hare eerste geheugenisse tot op den Jare MDCCXXVI, Groningen, Joannes Cost, 1727. (16), 130 pp. 8vo.
Jacobus Gleintz – Groningens stadhouder- en luitenantschap der hoofdmannenkamer van eerster opkomst der stad tot op dezen tegenwoordigen tyd. Nevens eene lyste aller stadhouderen zo van zyde der Spaansche als Vereenigde Staten. In ’t latyn beschreven door Jacobus Gleintz j. u. d. (nederd. vertaling). z.j. en pl.
[D. Menninga?] – Groningens rust, geboren uit onrust, zynde een verhaal van het gepasseerde in die provintie t’zedert de verheffinge van zyne hoogheid W.C.H. Friso… tot stadhouder van Holland, Zeeland, enz… Groningen, L. Groenewolt (e.a.), 1748.
[D. Menninga?] – Groningen ten twedemaal in onrust,: zynde een egt verhaal van al het gene in die provincie, t’ zedert den 25 Augusti 1748 en volgende tyden, is voorgevallen. Jacob Bolt, [1749?] Convoluut.

Dirk Burger van Schoorl (1649/1650-1717) – Chronyk van de gantsche oude Heerlykheyd van het Dorp Schagen. Waar in vertoont wert het begin en opkomst, en wanneer het eerst bewoont is geweest, waar dat haar naam en wapen vandaan komt (…). Hoorn, Jacob Duyn, z.d. [1728].
(4),111,(8) p. – Dirk Burger van Schoorel was vele jaren chirurgijn te Oudesluis. Hij schreef een Chronyk der stad Medenblik, die hij in het jaar 1710, en nog eens in 1728 en 1736 liet drukken bij Jacob Duyn te Hoorn, bij wie ook, zonder jaartal, verscheen: Chronyk van de gantsche oude Heerlykheydt van het Dorp Schagen (laatste druk in 1767). Vroege druk van dit leuke kroniekje, waarvan diverse herdrukken verschenen. Volgens PiCarta dateert de eerste druk uit 1710 (Amsterdam), maar daarvan worden geen exemplaren opgevoerd. Met leuk acrosticon op het blad na de titelpagina. Licht gehavend exemplaar, provisorisch bijeengehouden in later bandje dat uit een leren jas of tas gesneden lijkt. Provenance: Boekenmarkt Den Haag (2018).

Daniel de Lange (1665-1734) – Korte verhandeling en verklaaring van de gemeenebests bestiering, en leevenswys der oude Batavieren, van het ampt en de bediening der graven, derzelver waardigheid, oorspronk, en betekenis; als mede van de honderd medgezellen, of Comites, die nevens den Graave Rechters, en zyne Raaden zyn geweest. In ’s Graavenhaage by Pieter de Hondt, 1730.
De Goudse historicus en jurist Daniel de Lange was aanvankelijk advocaat in Den Haag. Daarna werd hij in Gouda schepen, lid van de vroedschap en burgemeester. Dit boek, over de oude Batavieren, was het enige dat hij publiceerde. Bijschrift bij de titelprent geschreven door de jurist P. van der Schelling. De Haagse boekverkoper Pieter de Hondt (1696-1764) stond bekend om de hoge kwaliteit van zijn drukwerk, schrijft de historicus E.F. Kossmann. Zijn bekendse uitgaven zijn die van Miguel de Cervantes’ Don Quichot uit 1746.

Jacob de Riemer (1676-1762) – Beschrijving van ’s Gravenhage, behelzende deszelfs oorsprong, benaming, gelegentheid, uitbreidingen, onheilen en luister, mitsgaders stigtinge van het Hof, der kerken, kloosters, kapellen, godshuizen, en andere voornaame gebouwen. Zittinge der Hooge Collegien zoo van politie als justitie; instellinge van het Kapittel ten Hove. Alsmede de privilegien, handvesten, keuren en wijze der regeringe. Uit zeer veele nooit gedrukte oorspronkelyke charters en bescheiden getrokken, opgeheldert en bevestigt. Delft, Reinier Boitet (eerste 2 delen), Johannes de Cros (laatste deel), 1730-1739.
Titelprent, 1 uitvouwbare gravure en 3 paginagrote gravures. Vignetten en afbeeldingen in de tekst. 2 delen in 3 vols. – (15), 509 pp. (eerste deel eerste stuk); 435, (26)pp (eerste deel tweede stuk); (3), 520 pp., 77 pp., (9) (tweede deel), originele vol banden met ribben en blindgestempelde platten, folio, 41 x 27 cm. Mr. Jacob de Riemer promoveerde in 1700 te Leiden, vestigde zich toen te ‘s-Gravenhage, waar hij werd ingeschreven als advocaat voor ’t Hof van Holland. In 1713 begon hij met het overschrijven van belangrijke stukken uit de archieven van het Hof en de Staten van Holland, en van de Leen- en Registerkamer van dit gewest. Hieruit putte hij voor zijn standaardwerk: De beschrijving van ‘s-Gravenhage, dat verscheen resp. in 1730 te Delft en in 1739 te ‘s-Gravenhage. Waterschade maar de tekst is compleet. Enkele bladzijden liggen los. Provenance: Jacques-Benoit Powis (1705-1764, boekenverzamelaar uit Brussel. Met gegraveerd ex-libris); Catawiki (2017).

Johan Schrassert (1687-1756) – Hardervicum Antiquum Ofte Beschryvinge der Stadt Harderwyck. Eerste deel. Begrypende de Oude ende Uytterlijcke Gedannte der Stadt en Schependom : Als mede Haere Regeering, Gildens ende Burgerie ; Mitsgaders Der selver Rechten, Vryheden ende Voorbaeten binnen en buyten. Tweede druck. Met Privilegie. T’ Harderwyck, By Willem Lunterbosch en Willem Brinkink, 1732. 
Hardervicum Antiquum Ofte Beschryvinge der Stadt Harderwyck. Tweede deel. Begrypende de Gedenckwaerdigste saecken van tyd aldaer voorgevallen sedert haere Stigtinge tot desen huydigen dag toe. Uyt originele stucken, successive stadts-boecken en oude aenteeckeningen vergadert en t’samen gestelt. T’ Harderwyck, By Willem Lunterbosch en Willem Brinkink, 1732. 
4o: (8)206(6)p. / (6)184(7)p.
Samen in een origineel perkamenten band. Op schutbladen een paar oude initialen. Bibl. ref. : Nijhoff / Van Hattum 273. Nijhoff: no. 273, 274. STCN 240261232 (Deel 1); 300936028 (Deel 2). Deel 2 zonder editievermelding. Johan Schrassert was een Nederlandse jurist en schrijver. Schrassert promoveerde in 1706 in Harderwijk in de rechten, was vervolgens van 1707 tot 1709 advocaat bij het Hof van Gelderland en van 1709 tot 1756 stadssecretaris van Harderwijk. Schrassert is vooral bekend als schrijver van in totaal zestien boeken, voornamelijk op juridisch gebied. In 1730 verscheen van hem de eerste druk van Hardervicum Antiquum ofte Beschryvinge der Stadt Harderwyck. De tweede druk, aangevuld met een jaartallenlijst met uitvoerige beschrijvingen, verscheen in 1732.

Hugo de Groot (1583-1645) – De veritate religionis christianae. De eligenda inter Christianos dissentientes sententia, contra Indifferentiam Religionum. Libri duo. Den Haag, Anthonum Van Dole, 1734.
De Groot schreef dit werk origineel in het Nederlands in gevangenschap in 1627, als het eerste Protestantse boek ter verdediging van het Christelijke geloof. Het werk werd buitengewoon populair en in vele talen vertaald; het bleef 3 eeuwen in druk. De Groot benadert de verdediging van het christendom vanuit zijn juridische achtergrond.

Jacob Marcus (1702-1750) – Sententien en indagingen van den Hertog van Alba, Uitgesproken en Geslagen in zynen Bloedtraedt: Mitsgaders die van byzindere Steden, Tegen verscheide zo Edellieden als voorname Burgers en Inwoonders van Hollandt, Zeelandt en andere Provincien,: Van den Jaere 1567 tot 1572. Mitsgaders een Aenhangsel van Authentike Stukken, Spruitende uit deselve Sententien. Nu eerst in ’t licht gegeeven na het oorspronkelyk Handtschrift. Amsterdam, Hendrik Vieroot, 1735.
(XXII) (6) 484 (16) pp. – 22 x 14cm. – Jacob Marcus was een Amsterdamse koopman en verzamelaar van oudheden, oude boeken en handschriften. Hij bracht een aanzienlijke collectie oude boeken en handschriften bijeen, waarvan hij er enkele publiceerde. Zijn grootvader Jacobus Marcus is bekend van zijn uitgave Deliciae Batavicae (Leiden 1618), een plaatwerk met stadsgezichten. Jacob Marcus was met dit boek de eerste die een boek wijdde aan de slachtoffers van de Bloedraad van de hertog van Alva.

[Thomas Salmon] (1679-1767) – Hedendaagsche historie of tegenwoordige staat van alle volkeren, VIII deel, behelzende den Tegenwoordigen Staat van ’t Duitsche Keizerrijk in ’t algemeen; als mede van de Opper-Saxische, Neder-Saxische, Westphaalsche en Nederrynsche Kreitsen in ’t byzonder. Amsterdam, Tirion, 1736.
Origineel verschenen in het Engels als ‘Modern history: or present state of all nations’ in Londen in 1725. Uitgebreide beschrijving van Duitsland. Zonder kaarten of gravures.

[Thomas Salmon] (1679-1767) – Hedendaagsche Historie, of Tegenwoordige Staat van Alle Volkeren, IX. deel. Behelzende ’t Vervolg van den Tegenwoordigen Staat des Duitschen Keizerryks: En wel in ’t byzonder van de opper-rhynsche, Frankische, Zwabische, Beyersche en Oostenryksche kreitzen. Als mede van het Koninkryk bohemen, Moravien, Silesien, Hungaryen, Zevenbergen en de Frontier-landen des keizerryks. Eerst in ’t Engelsch beschreven door TH. Salmon. Nu vertaald en merkelyk vermeerderd door M. van Goch, M. D. Met Naauwkeurige Landkaarten en Printverbeeldingen versierd. Te Amsterdam, By Isaak Tirion, Boekverkooper op den Nieuwendyk, by den Dam, in Hugo Grotius, 1737.
Compleet, gravure van Wenen in kopie.

Gerard van Spaan – Beschryvinge der stad Rotterdam en eenige omliggende dorpen. Rotterdam, Philippus Losel, 1738.
3e druk – (20) 428 (2) pp

Hans Kasper Arkstée (1700-1776) – Nijmegen, de oude hoofdstad der Batavieren: in dichtmaat beschreven en met aantekeningen, de oudheden van de stad en die van het quartier van Nymegen betreffende, opgeheldert door H.K. Arkstée Met Printverbeeldingen. Nieuwe Druk. Veel vermeerderd en verbeterd. Nijmegen, Isaac Van Campen, 1738.
Hans Kasper Arkstee, zoon van Frans Arkstee en Peternel van Rijsen, geb. in de laatste jaren der zeventiende eeuw, gest. in of na 1780. Zijn vader vestigde zich ‘neffens sijn soontie Hans Casper’ in 1703 te Nijmegen. De jonge Arkstee verliet op zijn negentiende jaar die stad. Hij was van 1734 tot 1780 geassocieerd met zijn halfbroeder H. Merkus; de firma Arkstee en Merkus had een filiaal te Leipzig en het hoofdkantoor van haar boekhandel te Amsterdam. Van 1737 tot 1765 was de firma op de boekhandelaarsmis te Frankfort vertegenwoordigd. Arkstee’s bekendste publicatie is zijn Nijmegen, de oude hoofdstad der Batavieren, in dichtmaat beschreven en met aantekeningen de oudheden van de stad en het quartier van Nijmegen betreffende, opgehelderd. (Amsterdam 1733; 2e dr. ’s Gravenhage 1738; 3e dr. Nijmegen 1788); het boek wordt om de aantekeningen nog wel geraadpleegd. (dbnl). Met 6 gravures (incompleet). Provenance: Boekenmarkt Den Haag (2018).

J. Wagenaar – Hedendaagsche Historie, of Tegenwoordige Staat van alle Volkeren, Xe Deel. Behelzende den tegenwoordigen Staat der Oostenryksche, Fransche en Pruissische Nederlanden. Amsterdam, Isaak Tirion, 1738.
(8), 526, (12)pp. – Titelgravure met frontispiece portret (Aartshertogin Maria Elisabeth), 3 (van 4) uitklapbare kaarten (Hertogdom Luxemburg & Graafschap Namen; Brabant, Limburg & Opper Gelder; Graafschap Vlaanderen, Artois & Henegouwen), 6 (van 7) uitklapbare plattegronden (Gent, Brugge, Oostende, Yperen, Ryssel, Antwerpen), & 3 uitklapbare platen (gezicht op Charleroi, stad Gelder, ommegang Scherpenheuvel), 8vo origineel kalfsleder. Ontbreekt: kaart van de 17 Provinciën & plattegrond van Brussel.

[Jan Wagenaar] (1709-1773) – Tegenwoordige Staat Der Vereenigde Nederlanden. Eerste Deel. Vervattende eene Algemeene Beschryving Des Lands, der Zeden en Godsdienst van de Inwooners, een kort Begrip van ’s Lands Historie, eene Beschryving der hooge en mindere Generaliteits-Kollegien, der Maatschappyen van Oosten en Westen, en der Handwerken, Visscheryen, Zeevaart, Koophandel, enz. Met eene Naauwkeurige Landkaart en Printverbeeldingen versierd. Tweede Druk. Amsterdam : I. Tirion, 1739.
Dit exemplaar zonder gravures of kaarten.

[Nicolas Fontaine] (1625-1709) – De historien des ouden en nieuwen testaments, met stichtelijke toepassingen, getrocken uyt de HH. vaderen, om de Zeden in allerhande staeten van Menschen te reguleren. In ’t Frans beschreven door de Heere de Royaumont, overste van Sambreval. Vertaelt, met veerzen op ieder hoofdstuk versien, en met schoone printen verciert. Brussel, P.J. Lemmens / J.B. de Vos Fontaine, 1739.
Met meer dan 265 afbeeldingen. De Parijzenaar Nicolas Fontaine wordt hier genoemd ‘De Heere de Royaumont’ (Sieur de Royaumont). Dit is een Nederlandse vertaling van het Franse origineel. Royaumonts bijbel kende diverse Nederlandse/Brusselse drukken. De Brusselse drukker P.J. Lemmens nam materialen uit de drukkerij van J. Léonard en E.H. Fricx over. Gerestaureerd (1989) door Mathieu Wetemans.
Provenance: De Slegte Antwerpen (1989).

[Jan Wagenaar] (1709-1773) – Hedendaagsche historie, of tegenwoordige staat van alle volkeren; XIIde deel; vervolgende de beschryving der Vereenigde Nederlanden; en vervattende byzonderlyk die der Generaliteit Landen, Staats Brabant, Staats Land van Overmaaze, Staats Vlaanderen en Staats Opper-Gelderland met den Staat der Bezetting in de Barriere-Plaatsen enz. Amsterdam, Isaak Tirion, 1740.
Originele halflederen band met goudgestempelde rug. 1 gegraveerde frontispice, 3 uitvouwbare landkaarten, 5 uitvouwbare stadsplattegronden (o.a. Breda en Den Bosch), 4 uitvouwbare stadsgezichten.

Cornelis van Bynkershoek (1673-1743) – Verhandelingen van staatszaken, vervat in twee boeken, waar van het eerste handelt van oorlog en vrede. En het twede van zaken van verscheide stof. In het Latyn beschreven … en nu in ’t Nederduitsch overgebragt, door Matth. de Ruusscher, R.G. Leyden, Johannes van Kerckhem, 1740.
De Middelburger Cornelis van Bynkershoek volgde aanvankelijk een opleiding tot predikant in Franeker, maar koos uiteindelijk voor rechtsgeleerdheid. Hij is auteur van een tiental boeken op het gebied van rechtsgeleerdheid.
Zie ook deze blog.

Ordonnantie der Heeren Wethouderen op het Taxaet der Drogen ende Medicamenten Raeckende de Pharmacie van de Apotekarissen der Stadt Brussel. Brussel, Franciscus Claudinot, 1741.
4^o, (2), 41 pp. – Contemporaine perkamenten band. Boekblok los; bladen deels los. Contemporaine aantekeningen op schutbladen. Provenance: P.F. Moons (18e eeuw); Boekenmarkt Den Haag (2019).

[Jan Wagenaar] (1709-1773) – Tegenwoordige staat der Vereenigde Nederlanden, derde deel. Vervattende de Beschryving der Provincie Gelderland. Met naauwkeurige Landkaarten en fraaije Printverbeeldingen versierd. Isaak Tirion, Amsterdam, 1741.
Met frontispice, zonder platen. Provenance: Marktplaats (2019).

Steven Jan van de Velde (1712-?); [Joannes Franciscus Foppens] (1689-1761) – Oudheden en gestichten van de Bisschoppelyke Stadt en Meyerye van ’s Hertogenbosch. Of beknopte beschryvinge der steden en dorpen onder dat Bisdom; Mitsgaders fundatien der geestelyke gebouwen, kerken, abdyen en kloosters van tydt tot tydt aldaar gesticht. Met de leevens gevallen der bisschoppen en andere geleerde mannen, hun verblyv aldaar gehouden of geboren, benevens de Capittelen van Canoniken, vicaryen enz. zoo binnen ’s Hertogen-Bosch als in de Meyereye gelegen. Alles gesterkt met oorspronkelyke gravures. Leiden, Joh. Arnold Langerak, 1742.
8^o, (XVIII), 690 pp. – Jan van de Velde ‘gezegd Honselaer wonende in o.a. Sint Oedenrode’ vertaalde het bovengenoemde werk van J.F. Foppens. Met vele gravures, o.a. 2 uitslaande plattegronden, 3 uitslaande gravures, 1 uitslaande wapenkaart. Provenance: Boekenmarkt Deventer (2003).

[Jan Wagenaar] (1709-1773) – Tegenwoordige Staat der Vereenigde Nederlanden; Vierde deel. Behelzende eenen aanvang der beschryvinge van Holland (en V.e t/m VIII.e deel) zynde het vervolg der beschryving van Holland. Isaak Tirion, Amsterdam, 1742-1750.
Uniform gebonden set, 8vo., leer, rug met titel in rood, zwart en goudopdruk. Vijf opeenvolgende delen van de Tegenwoordige Staat; Holland compleet. 5 geill. frontispices door J.C. Philips, 12 kaarten, 4 prenten in deel 4 en 1 in deel 5 door J.C. Philips naar tekeningen van o.a. Pronk en De Beyer.

Benedictus XIV [Prospero Lambertini] (1675-1758) – Declaratio SSmi D.N. Benedicti PP. XIV. super matrimoniis Hollandiae et foederati Belgii et acta in sacra congregatione eminentissimorum DD. cardinalium sacri concilii Tridentini interpretum, coram SS. D.N. 13 maii 1741. exhibita. Lovanii, typis Martini van Overbeke, 1742.
Benedictus XIV staat bekend als een van de meest menselijke en realistische pausen uit de geschiedenis. Hij was jurist en theoloog. Werd, voordat hij na een conclaaf van een half jaar tot paus werd gekozen, achtereenvolgens aartsbisschop van Ancona, kardinaal en aartsbisschop van Bologna. Hij publiceerde verschillende werken over het kerkrecht en voerde hervormingen door in de liturgie, de biecht en het huwelijk. Hij was de eerste paus die het huwelijk tussen protestanten en katholieken erkende.

Jacobus van Oudenhoven (1601-1690) – Beschryvinge der Stadt Heusden, Waar in het Begin, Aanwasch, en Tegenwoordige Staat dier Stadt verhaalt worden: als mede Veelderhande Gedenkwaardige Geschiedenissen, Oorlogen, Watervloeden, Wyze van Regeeringe, Handvesten, &c. Amsterdam, by Jan Hartig, 1743.
4^o, (XIV), 496 pp. – De eerste druk verscheen in 1651. In 1794 verscheen een nieuwe vermeerderde uitgave. Met plattegrond en 2 van de 4 prenten. kartonnen contemporaine uitgeversband. Provenance: Bibliotheek van de Tweede Kamer der Staten-Generaal (stempel); Boekenmarkt Den Haag (2018).

[Victor van Beughem] (1642-1715) – Costuymen ende Usantien der Hooft-stadt ende Meyerye van s’Hertogen-Bossche. Petrus Scheffers, Boeckdrucker in’t vergulde Missael, 1744.
12^o, 384 pp. – De eerste gedrukte tekst van de Bossche costumen is te vinden in het omvangrijke tweedelige werk van Jan-Baptiste Christyn, advocaat bij de Brusselse Raad van Brabant: Brabandts recht dat is generale costumen vanden lande ende hertoghdomme van Brabandt midtsgaders van het hertoghdom van Limborgh stede ende lande van Mechelen met verscheyde ordonnantien reglementen statuten, ende manieren van procederen … . Antwerpen, Cnobbaert, 1682. In 1684 werd de derde Bossche redactie van de costumen uit 1606 opnieuw en met minder onjuistheden gedrukt en wel door de Bossche drukker Jan Scheffer (V) Costuymen, ende usantien der hooft-stadt ende meyerye van s’Hertoghen-Bossche. De tekstuitgave werd verzorgd door een lid van de Raad van Brabant, Victor van Beughem. Latere edities verschenen in Den Bosch in 1717 en deze uit 1744 bij Petrus Scheffers (1684-?) en in 1758 bij Antony van Beusecom (zie hieronder). Provenance: Boekenmarkt Den Haag (2018).

H. Spilman e.a. – Het verheerlykt Nederland of kabinet der hedendaagsche gezigten van steden, dorpen, sloten, adelyke huizen, kerken, torens, poorten en voorname stad- en landgebouwen omtrent alle byzondere vereenigde Nederlandsche provincien. Dienende tot opheldering der beschrijvinge den Tegenwoordigen staat der vereenigde Nederlanden. Eerste deel. Behelsende hondert gesigten van de Generaliteits landen en van Gelderland. Amsterdam, Isaak Tirion, 1745.
38 bladen (= 76 pp, ongenummerd)

H. Spilman e.a. – Het verheerlykt Nederland of kabinet der hedendaagsche gezigtenHet verheerlykt Nederland of kabinet der hedendaagsche gezigten van steden, dorpen, sloten, adelyke huizen, kerken, torens, poorten en voorname stad- en landgebouwen omtrent alle byzondere vereenigde Nederlandsche provincien. Geduurende de laatste jaaren door vermaarde kunsttekenaaren na het leven getekend, en op een kunstige manier in ’t koper gebragt. Dienende tot opheldering der beschrijvinge den Tegenwoordigen staat der vereenigde Nederlanden. Tweede deel. Behelsende hondert gesigten van [..] Graave, ’s Hertogenbosch, Breda, Staats-Vlaanderen en van Gelderland. Amsterdam, Isaak Tirion, 1746.
32 bladen (ongenummerd en verso blancp) – blindgestempelde perkamenten band – 21 x 17 cm. Band vlekkig. Binnenscharnier voor open, 1 blad los. Gravures 101 t/m 138, 146 en 146 – met vnl de afbeeldingen van Namen en Maastricht – ontbreken. Bevat 60 (van de 100 gravures) – alle afgebeeld. Bevat geen tekst en louter gravures.

G.R. van Kinschot – Beschryving der stad Oudewater. Waarin aangetoont word der zelver herkomst uit het Utrechtse bisdom, overgang tot de graaflykheid van Holland en haare gemaakte onafscheidbaarheid van de zelfde. By Reinier Boitet, Delft, 1747.
2 gegraveerde titelbladen, 2 plattegronden en 5 gravures naar H de Winter. Uit de bibliotheek van J.W.Six en een ex libris van Dr.Mr.W. Hugenholtz.

Johan Blomhert (1694-1738) – De geschiedenissen van het vereenigdt Nederlandt […] onder’t bestuur der princen van Oranje en Nassauw […]. Vyfde druk – Utrecht, Gysbertus van Paddenburg & Gysb. Tieme van Paddenburg de Jonge, 1747.
Formaat: 23x14x4 – 430 genummerde bladzijden.

Albert-Louis-Emmanuel Bultel (ca. 1700-1758) – Notice de l’Etat ancien et Moderne de la Province et comté d’Artois. Paris, Guillaume Desprez & Guillaume Cavelier, 1748.
VIII -535pp , 9 uitvouwbare platen, 12^o: 10 x 16 cm. – De auteur was tweede voorzitter van de raad van het graafschap Artesië. Geschiedenis en beschrijving van het graafschap Artesië. Eerste druk, in contemporaine band.

Aarnout Walraat Karel Voet van Oudheusden – Historische beschryvinge van Culemborg; behelzende een naemlyst der Heeren van Bosichem, benevend de Graeven van Culemborg, gesproten uit de aloude Graeven van Teysterband; Derzelver huwelyken, nakoomelingen en het merkwaerdige ’t welk onde Haere Regeeringe is voorgevallen. Mitsgaders een beschryvinge van de stad Culemborg, derzelver regeeringwyze, gebouwen, zoo wereldlyke als geesteleyk; aloude handveste, privilegien en voorrechte, enz. Alles by een gebragt uit bekende en beroemde historie-schryvers, oude handschrifen, brieven en egte stukken door A W K Voet van Oudheusden. Utrecht, J H Vonk van Lynden, 1753.
2 delen in 1 band – doorlopend gepagineerd, (20) 716 (4) (19) pp

Marcus Zuerius van Boxhorn (1612-1653); Jacobus Baselius (1623-1661) – Nederlands merkwaardigste gebeurtenissen, vervattende een aaneengeschakeld verhaal der wisselvalligheden, zo in voor- als tegenspoed, ons vaderland overkomen, zedert den Jaare 1000 tot de tyden toe van Keizer Karel den V. door […] En den Nederlandsche Sulpitius, van Jacobus Baselius. Of de historie van de godsdienst in Nederland; en van de Nederlanders hersteld, bedorven, en wederom gezuivert. Met een voorreden, aanwyzende de nuttigheid van dit werk door M. Leydekker, S.S. Theol. Doctor & Professor. Amsterdam, Steven van Esveldt, 1753.
Zuerius van Boxhorn was ‘Professor in de historien tot Leiden’. Hij werd geboren op 28 Augustus 1612 in Bergen op Zoom. Hij werd in 1626 ingeschreven aan de Leidse Hogeschool. Boxhorn vierde de verovering van ‘s-Hertogenbosch met een gedicht, dat verbazing wekte, omdat de auteur nog nauwelijks het zeventiende levensjaar bereikt had. In 1631 zag zijn uitgave van de ‘Historiae Augustae Scriptores’ het licht. Baselius had van zijn veertiende tot zijn achttiende jaar bij Boxhorn aan huis gewoond; hij was daarenboven door huwelijk aanverwant geworden. Hij werd in 1638 student te Leiden, en beroepen tot predikant te Kerkwerve, waar hij overleed in februari 1661. Hij schreef ook een Latijns werk over de Hervorming. Platen door Caspar Luyken (1672-1708), zoon van Jan Luyken (1649-1712) en als graveur diens leerling en medewerker. Boekdrukker Steven van Esveldt (1734-1776) was werkzaam in de Kalverstraat tussen 1754-1774.

Adrianus Severinus (1624?-1674) – Oorspronckelijke beschrijving van de vermaerde belegering en ’t ontzet der stad Leiden, kort en klaer voorgesteld uit den grond der eerste , en gebragt tot de laetste beroerten en oorlogen van Nederland, voorgevallen in de XV. En XVI. Eeuw. Met nieuwe aentekeningen opgehelderd en met kopere Platen versierd. Vermeerderd met eene Na-reden, ten nuttigen gebruike deezer gebeurtenis; en met de treffelijke oratie van den heer Mr. Karel Crucius. Leiden, Wed. A Honkoop, 1757.
Gebonden met: Vreugdezang op het tweede eeuwfeest van Leydens verlossing. Amsterdam, A. Fokke Simonsz., 1774.
[XVI] 212 p. 5e druk, 209 pp. Vreugdezang: [IV] 32 p., 4to. – Halfperkamenten band uit de tijd. Provenance: J. Prins; Catawiki (2017).

Valentijn Jan Blondeel (1723-?) – Beschryving der stad Utrecht, behelzender derzelvder opkomst en voornaamste lotgevallen. Utrecht, Besseling, 1757.
Geillustreerd met een frontispice, een uitslaande kaart van West Europa (Francorum primae), een uitslaande plattegrond van Utrecht, een grote uitslaande prent van de Sint Maartenskerk (met opgeplakt deel) door R. Blokhuyse naar P. Saenredam, en een uitslaande prent van de St. Maartenskerk met Bisschopshof. Provenance: J. Guldensteederen (19e eeuw); Antiquariaat A.G. van der Steur, Haarlem (2011).

M. de Cantillon – Délices de Brabant et de ses campagnes, ou description des villes, bourgs & principales terres seigneuriales de ce duché. Tome quatrième, Amsterdam, Jean Neaulme, 1757.
104+64+(12) pp; 24 uitvouwbare platen. Beschrijft het kwartier van ’s-Hertogenbosch, de heerlijkheid en stad Mechelen. In eigentijdse lederen band (20.5x13cm, lichte slijtage); marginale roestverkleuring, wormgang & potlood aantekeningen; mooie afdruk van platen. 24 uitvouwbare platen: 3x Wapens der steden van Brabant; La ville de Bois-le-Duc [plattegrond ‘s-Hertogenbosch]; Vue de la vile de Bois-leDuc [panorama ‘s-Hertogenbosch]; Maison de ville de Bois le duc [stadhuis ‘s-Hertogenbosch]; Prospectus Castelli Asten (Henri Causé fecit – J. van Croes delin) [Asten]; Prospectus Castelli Boxmerae (Henricus Causé fecit – J. van Croes delin) [Boxmeer]; Prospectus Castelli Boxtel (Henricus Causé fecit – J. van Croes delin) [Boxtel]; Prospectus ruinarum famosi castelli Cranendonck (Henricus Causé fecit – J. van Croes delin) [Cranendonck]; Prospectus Castelli Doirne (J. van Croes delin – Gasp. Bouttats sculp) [kasteel van Doorsen, Deurne, NL]; Prospectus Castelli Frisselstyn (H. Causé fecit – J. van Croes deli) [kasteel Frisselstein, Veghel]; Prospectus Commendariae Gemert (Henri Causé fecit – J. van Croes delin) [Gemert]; Prospectus veteris Castelli Graviae (J. van Croes delin – Gasp. Bouttats sculp) [Grave]; Prospectus Castelli Hesae (H. Causé fecit – J. van Croes delin) [Heeze]; Prospectus Castelli Heeswyck (J. van Croes delin – Gasp. Bouttats sculp) [Heeswijk]; Prospectus Castelli Helmondani (J. van Croes delin – Gasp. Bouttats sculp) [Helmond]; Prospectus Castelli Out-Herlaer (J. van Croes delin – Gasp. Bouttats sculp) [kasteel Oud-Herlaar, Sint-Michielsgestel]; Prospectus Castelli Loon op ‘t sandt (Henri Causé fecit – J. van Croes delin) [Loon op Zand]; Prospectus Castelli Mierlo (J. van Croes delin – Gasp. Bouttats sculp) [Mierlo]; Prospectus Castelli Ravestyn (H. Causé fecit – J. van Croes delin) [Ravenstein]; Prospectus Castelli Tilborch [Tilburg]; Prospectus Castelli Loon in pago Waelderen (Harrewijn fecit) [kasteel van Loon, Waalre]. De platen (koperetsen van Gaspard Bouttats, Hendrick Cause & Jacob Harrewijn) waren voorheen verschenen in Jacob Le Roy, Groot werreldlyk tooneel des hertogdoms van Braband (1730) en volgen die nummering (al zijn ze hier niet in die volgorde ingebonden). De auteur ‘Mr de Cantillon’ is wellicht fictief. Zie Isabelle Parmentier, ‘Les Délices du Brabant de M. de Cantillon (1757): un livre, des auteurs’ in Revue d’histoire du Brabant wallon. Religion, Patrimoine, Société, 2015 (29) p. 3-27. Later verscheen de Nederlandse versie: ‘Vermakelykheden van Brabant’ (1768-1770).

Diakonie Noord-Brabant – Extract uit Resolutien Raad van State d.d. 7-11-1758, n.a.v. request van predikanten Van Vessem en Valkenswaard over administratie van diakonien in gemeenten zonder kerkeraad. 
Manuscript, folio, 2 pp. – Tijdens de Republiek der Verenigde Nederlanden werd de stadhouder bijgestaan door de Raad van State. De Raad van State bestond vanaf 1588 uit 12 leden, inclusief de stadhouders van de gewesten. Daarnaast was de stadhouder formeel lid van de Raad. De Raad was in de Republiek een soort bestuurscollege, zoals nog eens werd bevestigd door een instructie van 1651. De feitelijke macht van de Raad was niet groot, maar zij kon besluiten nemen zonder ruggespraak: de leden van de Staten-Generaal waren alleen de stem van hun gewest en konden niet zelfstandig beslissen. Omdat de verschillende jurisdicties niet expliciet waren vastgelegd, zijn er steeds conflicten geweest tussen de Raad en de Staten. In de praktijk diende de Raad van State als uitvoerend orgaan op terrein van onder andere het leger en bestuur van de Generaliteitslanden. De Raad van State hield op te bestaan in 1795 en werd vervangen door het Comité tot de Algemene Zaken van het Bondgenootschap te Lande.

[Victor van Beughem] (1642-1715) – Costuymen ende usancien van de hooftstad ’s Hertogenbos. By Ant. van Beusekom, Ordinaris Stads-Drukker, Te ‘sHertogen-bosch, 1758.
Band I: 4⁰, (VI), 148, (IV), 268, 40 pp. / Band II: 4⁰, (VIII), 20, 4, 2, 2, 12, 42, 12, 26, 16, (IV), 84, 24, (IV), 66, (VI), 4, 2, 4, 4, 16, 6, 6 pp. – 2 banden (met zeer ruime marges) in origineel half leer. Uitgebreide editie van de Bossche costuymen (zie hierboven). Provenance: Catawiki (2017).

[Jan Wagenaar] (1709-1773) – Hedendaagsche historie, of tegenwoordige staat van alle volken; vervolgende den tegenwoordigen staat der Vereenigde Nederlanden, en vervattende in ’t bijzonder dien van Utrecht. Deel XXI en XXII. Isaak Tirion, Amsterdam, 1758-1772.
Isaak Tirion (1705-1765), oorspronkelijk afkomstig uit Utrecht, was in mei 1727 naar Amsterdam verhuisd, waar hij voor het eerst werd vermeld in de archieven van het gilde van boekwinkels. Hij kende een aanzienlijk succes, want in 1742 kon hij de voormalige residentie van Hendrik Wetstein, de bekende boekhandelaar, kopen aan de Kalverstraat. Tirion bleef tot zijn dood op dit adres, van waaruit enkele van zijn belangrijkste werken werden gepubliceerd, waaronder De tegenwoordige staat der Vereenigde Nederlanden. Twee delen uit de serie Tegenwoordige Staat der Vereenigde Nederlanden, behelzende de provincie Utrecht. Zonder platen. Op uitnodiging van de uitgever Tirion schreef Wagenaar tussen 1739 en 1744 vijf eerste delen (van totaal twaalf) van de uit het Engels vertaalde Tegenwoordige staat der Vereenigde Nederlanden waarin alle mogelijke bijzonderheden van de steden en dorpen in Nederland werden beschreven. Provenance: Boekenmarkt Dordrecht (2014).

[Thomas Salmon] (1679-1767) – Hedendaagsche historie of tegenwoordige staat van Spanje en Portugal. Behelzende Eene Beschryving van de Gelegenheid die Ryken, van derzelver Kusten, Havens, Rivieren en Gebergten. (…). Amsterdam, Isaak Tirion, 1759.
Met titelprent en uitvouwbare gravure van Auto da fe of strafoefening der Inquisitie in Spanje.

[-] – Le Guide fidèle, contenant le description de la ville de Bruxelles, tant ancienne que moderne, celle de ses faux-bourgs & de ses huit chefs-mayeries […]. Ouvrage curieux & utile / Guide fidèle contenant la description de la ville de Louvain. Bruxelles, J. Moris, [c. 1761].

Jan Wagenaar (1709-1773) – Amsterdam, in zyne opkomst, aanwas, geschiedenissen, voorregten, koophandel, gebouwen, kerkenstaat, schoolen, schutterye, gilden en regeeringe, beschreeven. Yntema en Tieboel, Amsterdam, 1767.
3 delen. compleet. Wagenaar was de zoon van een schoenmaker, die al voor de tweede keer was getrouwd en hem niet kon laten studeren. Zijn moeder was Maria Sagtleven (en verwant aan Herman Saftleven, de schilder). Klerk geworden bij een houthandelaar, wijdde hij zijn vrije tijd aan de bestudering van de Franse taal, later ook klassieke talen, enig Hebreeuws en Engels. Hij legde voorts belangstelling aan de dag voor de natuurwetenschappen. In 1737 schreef hij over een overstroming in Dantzig en de ‘noodlijdenden aldaar’. In 1738 over de Tegenwoordige staat der Oostenrijksche, Fransche en Pruissische Nederlanden. Door zijn huwelijk in 1739 in Haarlem met de 25-jarige Christina Vergoes was hij in staat met zijn compagnon Jan de Jager een houthandel te beginnen en zijn eigen historische werk uit te geven. Hij schreef een boekje over de kinderdoop in 1740. In 1741 publiceerde hij over de overstromingsrampen in de Alblasserwaard. In 1742 woonde hij op de Haarlemmer Houttuinen, niet ver van de Haarlemmerdijk. Op uitnodiging van de uitgever Tirion schreef hij tussen 1739 en 1744 vijf eerste delen (van totaal twaalf) van de uit het Engels vertaalde Tegenwoordige staat der Vereenigde Nederlanden waarin alle mogelijke bijzonderheden van de steden en dorpen in Nederland werden beschreven. Wagenaars werd auteur van een spectatoriaal geschrift, dat de veelzeggende titel De Patriot droeg (1747). De staatkundige toestand van 1747 en 1748, en het Pachtersoproer waren aanleiding tot de uitgave van het wekelijks blaadje. In 1749 verscheen het eerste deel der Vaderlandsche Historie vervattende de geschiedenissen der nu Vereenigde Nederlanden dat begint met de Batavieren. Hij werd op slag beroemd. In 1759 was hij gevorderd tot het twintigste deel dat eindigt met de dood van stadhouder Willem IV. Eerst toen gaf Wagenaar zich te kennen als de schrijver, alhoewel men reeds lang vermoedde dat hij de auteur was. Vanaf 1756 ging hij in stedelijke dienst, eerst als schrijver van de Amsterdamsche Courant. In 1758 werd hij benoemd als ‘historie schryver’ van de stad, waarvoor hem toegang in de archieven werd gegeven. In 1762 verscheen deel 1 en in 1768 het 13e deel van Amsterdam, in zyne opkomst, aanwas, geschiedenissen, voorregten, koophandel, gebouwen, kerkenstaat, schoolen, schutterye, gilden en regeeringe, beschreeven. Alle dertien delen waren rijkelijk geïllustreerd met kopergravures door Jacobus Houbraken en portretten door Hendrik Pothoven. In 1768 publiceerde hij ’t Verheugd Amsterdam, waarin hij het plechtige bezoek van Stadhouder Willem V en zijn kersverse echtgenote Wilhelmina heeft beschreven. Deel 3 uit de 3-delige folio-uitgave van deze stadsgeschiedenis van Amsterdam. Vermelding in deel 3 van schepen Allerd Dircksz. Fasol. Jacobus Houbraken en portretten door Hendrik Pothoven (3 uitslaande platen aanwezig). Yntema en Tieboel waren gevestigd aan de Kalverstraat. Op 10 september 1768 werd hun winkel geplunderd. Aanleiding is de publicatie door deze uitgevers van een smaadschrift tegen de timmerman Jan Smit en ten gunste van Jan Wagenaar in een conflict over de verantwoordelijkheid voor de ontwerpen voor de vorstelijke loge in de Amsterdamse Schouwburg. Provenance: Antiquariaat Bladzij 20, Bedum (2014).

Mr. de Cantillon – Vermakelykheden van Brabant en Deszelfs Onderhoorige Landen. Amsteldam, David Weege, 1770.
Dat het boek als auteursnaam M. de Cantillon draagt, is vrijwel zeker speculatie van de boekhandelaar. Er is geen enkele reden te vinden waarom dit werk zou moeten worden verbonden met Philippe de Cantillon, wat doorgaans gebeurt. Deze wordt daarbij bovendien verward met zijn broer, de Ierse economist Richard de Cantillon. Deze was aanvankelijk handelaar in Ierland, daarna bankier in Parijs. Maakte fortuin, maar moest vluchten, eerst naar Holland en later naar Londen. Daar werd hij vermoord door een van zijn dienstboden. Dat de naam De Cantillon als pseudonym gekozen is, had waarschijnlijk te maken met diens reputatie en het mysterie dat aan de naam verbonden is. ‘Délices du Brabant’ verscheen in 1757. ‘Vermakelykheden’ is daarvan de Nederlandse vertaling die in 1770 verscheen. 4 delen in 1 band. Deel 1 – Vervattende het Kwartier van Leuven; Deel 2 – Vervattende het Kwartier van Brussel; Deel 3 – Vervattende het Kwartier van Antwerpen; Deel 4 – Vervattende het Kwartier van ‘s-Hertogenbosch, de Heerlykheid en de stad van Mechelen. De tekst is niet meer dan een alledaags commentaar op de prachtige 200 kopergravures, die een complete editie bevat. Alleen de tekst, geen platen. 19e eeuwse band.

Caspar Brandt (1653-1696); Adriaan van Cattenburgh (1664-1743) – Het leven van Hugo de Groot. Vervattende zyne studiën, schriften, gezantschap en staatkundige verrichtingen, van zyne geboorte af tot zynen dood toe. Grootdeels overgenomen uit de Beschryvingen van Brand, en Van Cattenburg, en anderen; en in een volledige en beknopte orde gebragt door eenige liefhebbers der Nederlandsche historie. Met plaaten. Amsterdam, Pieter Spriet en zoon, 1771.
Caspar Brandt dichtte, schreef geschiedwerken en werd predikant. Hij kreeg eveneens een opleiding aan het Remonstrants Seminarium en stond als predikant achtereenvolgens in Schoonhoven (1675), Hoorn (1678), Warmond (1679), Alkmaar (1682), Rotterdam (1683) en uiteindelijk als opvolger van zijn vader in Amsterdam (1686). Vooral door zijn preken was hij vermaard.

Hugo de Groot (1583-1645) – De jure belli ac pacis. Libri tres, cum adnotationibus selectis Ioann. Frid. Gronovii, & auctoribus Ioannis Barbeyrachii. Accedit H. Grotii. Dissertatio de Mare Libero; et Libellus singularis De Aequitate, Indulgentia, & Facilitate. Edidit atque praesatus est Meinardus Tydeman. Traiecti ad Rhenum, ex officina Ioannis a Schoonhoven & Soc., 1773.
Dit is een latere druk van dit uit 1625 stammende standaardwerk van Grotius, waarin hij de grondslag legde voor het internationaal recht. De algemene beginselen daarvan baseert hij op het natuurrecht en de rede. Daarnaast acht hij staten gebonden aan gewoonterecht en aan hun onderlinge afspraken (‘pacta sunt servanda’). Deze uitgave bevat uitgebreide annotaties door Jean Barbeyrac, een autoriteit in natuurrecht. Deze jurist doceerde te Lausanne en Groningen en was vermaard om zijn commentaren over Noodt, Grotius en Pufendorf. In Mare Liberum uit 1609 gebruikt Grotius elk denkbaar argument om aan te tonen (tegen Portugese aanspraken in) dat de zeeën voor iedereen open staan. In deze uitgave is tenslotte opgenomen De Aequitate. [Ter Meule-Diermanse 611, Dekkers, 70]. Gegraveerd portret en frontispice ontbreken. Oorspr. papieren omslag, ingebonden door Thieu Wetemans. Katernen niet losgesneden.

Izaak van Nuyssenburg – Korte beschrijving van Geertruidenberg, in deszelfs opkomst; bloeistand; in- en uitwendige aangelegenheid, en voorname lotgevallen, zoo in het burgerlijke als kerkelijke; voorafgegaan door eene plegtige jubelreden, ter tweede vereeuwing van de eerstgebeurde verlossing dier stad uit de magt der Spanjaarden, op den laatsten der Oogstmaand’ MDLXXIII; en gevolgd van eenige historische bijlagen. Dordrecht, A: Blussé en zoon, 1774.
(8) en 200 pp.

[Simon Stijl] (1731-1804); [Johannes Stinstra] (1708-1790) e.a. – Levensbeschryving van eenige voornaame meest Nederlandsche mannen en vrouwen. eerste deel, 1774. Amsterdam, Peytrus Conradi, 1774.
Biografieënboek met onder meer flink wat Gouda erin: Erasmus, Coornhert, gebroeders Crabeth.

Johan Hendrik van Heurn (1716-1793) – Historie der Stad en Meijerij van ’s Hertogenbosch, alsmede van de voornaamste daden der hertogen van Brabant. Utrecht, J. van Schoonhoven, 1776.
Band I: 8^o, (X), XXXVI, 548 pp. / Band II: 8^o, (VI), 548 pp. / Band III: 8^o, (IV), 472 pp. / Band IV: 8^o, (IV), IV, 338, 100 pp. – Johan Hendrik van Heurn werd te ‘s-Hertogenbosch geboren als zoon van mr. Jan van Heurn (1677-1741). In de opdracht aan de erfstadhouder prins Willem V toont hij zich een echte orangist, maar in de aanpak van zijn werk is hij voorzichtig, argwanend tegenover overleveringen en premisses en streeft hij naar onpartijdigheid. Deel I eindigt met de troonsafstand van Karel V in 1555, deel II met de Vrede van Munster, deel III met 1729 (herdenking honderd jaar Staatse opperhoogheid) en het laatste deel met 1766, het jaar van het aantreden van Willem V op achttienjarige leeftijd en van diens bezoek van 17 tot 20 juni van dat jaar aan de hoofdstad van de Meierij. Johan Hendrik van Heurn is een feitenaandrager maar daarin in het algemeen zo betrouwbaar, dat deze Historie nog altijd van waarde is voor de hedendaagse onderzoeker. Provenance: Boekenmarkt Den Haag (2017).

Jacobus Kok (1734-1788) – Amsterdams eer en opkomst, door middel der gezegende Hervorming, geschied in den jaare MDLXXVIII. Aangetoond in een verhaal van ’s lands en stads geschiedenissen. Van de eerste tijden, tot op het tegenwoordige twee-honderd jaarige Jubelé (…), 5 delen in 1 vol. Amsterdam, Jacobus Kok, 1778.
4o, [VIII] 92, 128, 96, 140, 58, [XVI]. – Kok was boekhandelaar in Amsterdam. Hij trad in 1758, na poorter van Amsterdam te zijn geworden, toe tot het boekverkopersgilde. Hij woonde bij zijn huwelijk in mei 1758 in Utrecht, liet zich andermaal in het Amsterdamse gilde opnemen op 14 maart 1785 en zette zijn uitgaven daar voort, tot zijn overlijden op 26 mei 1788. Hij begon aan een voortzetting van Wagenaars ‘Amsterdam, in zyne opkomst …’ (deel 4) te werken, dat waarschijnlijk door J. Fokke is afgemaakt en gepubliceerd in 1788. Verschenen ter gelegenheid van de tweehonderdjarige herdenking van de Alteratie, toen de schutters een nieuwe, grotendeels protestantse vroedschap kozen die de katholieke eredienst verbood. Kok stelde dat economische opbloei van Amsterdam mogelijk was dankzij de komst van ‘nijvre handelaars’ en het vertrek van een zeer groot aantal ‘lediggaande’ monniken. Provenance: Openbare bibliotheek Arnhem (1989); Antiquariaat Looijestijn, Rotterdam (2018).

‘Een liefhebber van de waare vryheid’ – Korte schets der Nederlandsche historien : Zaakelyk vertoonende Gods wondere goedheden … beweezen aan de Zeven Vereenigde Provinciën. Zedert heure opkomst tot op prins Willem V. Of tot ’t twede eeuwfeest van de Utrechtsche Unie / Beknopt opgesteld door een’ Liefhebber van de waare vryheid. Twaalfde druk. Te Amsteldam : by Pieter van Dorth, boekverkooper op ’t Cingel. [ca. 1780].
Dit zeer succesvolle boek – het werd gedurende meer dan vijfendertig jaar herdrukt en vermeerderd – kwam uit de drukkerij van J. Haffmann. Deze bracht ook De geschiedenissen van het Vereenigde Nederlandt van J. Blomhert, met het vervolg van P. le Clercq op de markt. Het werk is even orangistisch en religieus getint als de werken van Blomhert en Le Clercq, zodat de auteur van de Korte schets mogelijk in hun omgeving moet worden gezocht. Vanaf de zesde druk wordt in het voorwoord gezegd dat het boek is bestemd voor de scholen. In de zeventiende druk is hier bijgevoegd: ‘om op de scholen in plaats van de couranten gebruikt te worden’. Het pseudoniem in de derde druk luidt: ‘door een liefhebber der Nederlandse historien’. In de twaalfde en zeventiende luidt het: ‘door een liefhebber van de waare vryheid’. Het omslag van het boek is een 16e-17e eeuws aan beide zijden handbeschreven perkament (helaas geplastificeerd). Op pagina 93 vermelding van Valkenswaard, over troepenbewegingen richting Luik.

[Anoniem] – Renovatie en ampliatie van het reglement en ordonnantie voor het voerlieden gilden der stad Maastricht. Maastricht, J.T. van Gulpen, “stads-drukker naast het oud Stad-huys”, 1781.
4to, 34 p. – Houtsnede stadswapen op de titel, contemporain draadgebonden omslag. Met contemporaine annotatie in pen op vooromslag: “Geen voerspan te accordeerden ana vremde welke de postroute wille bevaren nog Luijk”. Zeldzame en interessante publicatie met 76 regels aangaande de voerlieden, met vanaf p. 26 een lijst met ‘Tarif der vragten’.

Johannes Dibbetz Westerwout (1749-?) – Beknopte Beschryving der zeventien Nederlandsche Provincien. Nymegen, by J.v. Campen, 1781.
Volgens mr. Bodel Nijenhuis een nieuwe titel voor een werk, ongeveer 50 jaar ouder. (Biographisch Woordenboek der Nederlanden) 

Louis-Mayeul Chaudon (1737-1817); Antoine-François Delandine (1756-1820) – Lecons élémentaires d’histoire et de chronologie : ouvrage nécessaire à toutes les classes des citoyens, & sur-tout aux Jeunes-gens, auxquels on veut donner une idée précise, mais distincte, de l’origine des états, de l’histoire des peuples, des révolutions des empires, depuis la Création jusqu’à nos jours (…). Caen, G. le Roy, 1781.

Jacobus Ermerins – Eenige Zeeuwsche Oudheden, uit echte stukken opgehelderd, en in het licht gebragt; behelzende de beschryving en heerlykheden van Vossemeer en Vrybergen. Abrahams, Middelburg, 1784. 
Dit is deel II van een negendelige serie: I: (in 6 stkjes), over Walcheren, zonder naam van den schrijver – II: Vossemeer en Vrybergen – III, 1: Heeren van Vere uit den Huize van Borssele. III, 2: Beschryving van Zandenburg – IV, 1: Beschryving van Rommerswale – IV, 2 Beschryving der stad Vere (1e St.) – V: Beschryving der Stad Vere (2e St.) – VI: Beschryving der stad Vere (3e St.) – VII, 1-2: Beschryving van Zuid-Beveland (2 stkn) – VIII, 1: Beschryving van Tholen – VIII, 2: Beschryving van Schouwen en Duiveland.

[Patrice-François de Neny] (1716-1784) – Historische en staetkundige gedenk-stukken der Oostenryksche Nederlanden , door wylen den weledelen heere grave de N***. Amsterdam, z.j. [1784-1785].
3 delen: deel 1-2 in een band, deel 3 apart gebonden.

L’Abbé Mann – Abrégé de l’histoire ecclésiastique, civile et naturelle de la ville de Bruxelles, et de ses environs: avec la description de ce qui s’y trouve de plus remarquable. Bruxelles, Lemaire 1785.
Originele editie van deze klassieker over Brussel, door de Engelse historicus en naturalist Th.A. Mann (1735-1809). 5 uitsl.grav. waaronder: groot panoramisch uitzicht, kaart van de omgeving van Brussel, wegenkaart in 1785 en het Warandepark); tabel “Opsomming van de inwoners van Brussel in 1783”. Het eerste deel bevat een chronologische geschiedenis van de stad, het tweede een ‘huidige staat’ en het derde deel betreft natuurlijke historie.

Louis-Sébastien Mercier (1740-1814) – Portrait de Philippe II, roi d’Espagne. Amsterdam, 1785.
Historisch essay gevolgd door een toneelstuk over de Spaanse koning Filips II.

Laurent Le Blond – Quartiers généalogiques des illustres et nobles familles d’Espagne, d’Allemagne, d’Italie, de France, de Bourgogne, de Lorraine, et des XVII provinces avec leurs qualités, titres, etc. Ermens, Bruxelles, [1788].
2 delen in vroeg 20e eeuwse provisorische blauwe papieren omslag. Laurent le Blond was een genealoog uit Valenciennes. Anders dan de titel doet vermoeden, behandelt het werk hoofdzakelijk families uit de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden.

Lieve van Ollefen (1749-1816); R. Bakker ( – ) – De Nederlandsche Stad- en Dorp-Beschrijver. I – ‘T Eiland van Dordrecht, de Hoeksche waard, de Zwijndrechtsche waard, de Riederwaard, en ’t Land van IJsselmonde. II – Delfland; III – Amstelland, Weesper Kerspel, Gooiland, de Loosdrecht enz.; IV – Kennemerland; V – Schieland en Krimpenerwaard; VI – Het land van Voorne en Putten, Overflaque, Portugal, etc.; VII – Rhijnland. Amsterdam, H.A. Banse, 1793-1801.
Deel I-VII (van 8). Deel I heeft de gegraveerde titelpagina. Alle andere gravures ontbreken. Deel VIII (Rhijnland 2) ontbreekt eveneens. – Lieve van Ollefen werd geboren te Amsterdam op 13 Oktober 1740 en overleed in deze plaats op 75-jarige leeftijd. Hij was schrijver van beroep en schreef voornamelijk poëzie en over geschiedenis. Zijn belangrijkste werk was “De Nederlandsche Stad- en Dorpbeschrijver”. Geheel in de 18e eeuwse traditie om vaderlandse geschiedenis in rijk geïllustreerde boeken te publiceren maakte hij een beschrijving van delen van Noord- en Zuid-Holland. De acht gepubliceerde delen beslaan Dordrecht, IJsselmonde en Beijerland (deel 1), Delfland (deel 2), Amstelland, Weesperkerspel en Gooiland (deel 3), Kennemerland (deel 4), Schieland en Krimpenerwaard (deel 5), Voorne, Putten, Overflakkee en Poortugaal (deel 6) en Rijnland (delen 7 en 8). De eerste vier delen werden gemaakt door Lieve van Ollefen, deel vijf maakte hij samen met R. Bakker en de laatste drie delen werden door R. Bakker gemaakt.  Ieder deel bevat beschrijvingen (meestal een katern van 16 p.) van steden, dorpen en gehuchten, buiten de tekst geïllustreerd met ovale prentjes, ca. 7,5×9,5 cm., van de hand van Anna C. Brouwer en J.G. Visser, met eronder een kort gedichtje op de betreffende plaats. De delen hebben ook enkele kaarten. Het lag in de bedoeling om de gehele Republiek te behandelen, maar de verschenen acht delen betreffen alleen Noord- en Zuid-Holland en dan nog met uitzondering van West-Friesland en het Noorderkwartier. Lieve van Ollefen (1749-1816) was broodschrijver die over zeer veel onderwerpen publiceerde: kinderboeken, poëzie, politiek, toneel, etc. Volgens Nijhoff overleed hij in het werkhuis. De beschrijvingen van de steden en dorpen in Holland zijn uiteraard voor een groot deel gebaseerd op vroegere schrijvers, maar geven voor tal van plaatsen een aardig overzicht van de situatie rond 1800. Verder heeft Van Ollefen duidelijk een patriotse voorkeur, zodat de patriotse heldendaden van de beschreven dorpen en steden uitvoerig worden gememoreerd. Kostbaar zijn de delen van dit seriewerk vanwege de gravures, die veelal los verhandeld worden en waardoor complete delen zeldzaam zijn. Provenanve: Boekenmarkt Den Haag (2018).

J. de Kanter, Phil. z. – Chronijk van Zierikzee. Tweede uitgave. Zierikzee, Abraham de Vos, Jz., Stadsdrukker en Boekverkoper over de Mol, 1795.
(XII)+477+3 pp. – De Kanter volgde bij zijn oom in Zierikzee een opleiding tot notaris. Reeds op jonge leeftijd, in 1784, volgde hij zijn oom op. In 1794 publiceerde hij zijn Chronyk van Zierikzee, een geschiedenis van de stad Zierikzee. Een vervolg werd geschreven door O. Groeneyk in 1821 (zie aldaar).

Cornelius Rogge (1762-1806) – Tafereel der geschiedenis der jongste omwenteling in de Vereenigde Nederlanden. Amsterdam, Johannes Allart, 1796.
In 1778 ging Rogge studeren aan het Remonstrants Seminarium te Amsterdam waar hij in 1783, zonder examens te hebben hoeven afleggen, proponent werd en vanaf 1787 predikant was, vanaf 11 mei 1794 te Leiden. Hij werd gewaardeerd, ook postuum, als predikant en zijn leerredenen werden na zijn overlijden uitgegeven. Rogge was een patriot, bovendien een groot voorstander van de scheiding van kerk en staat en interesseerde zich voor de eerste geschiedenis van de Nederlandse republiek na 1795. Hoewel hij geen historicus was, heeft hij zich in die geschiedenis verdiept, daarbij zich zoveel mogelijk baserend op primaire bronnen. In 1796 resulteerde dat in zijn werk Tafereel van de geschiedenis der jongste omwenteling in de Vereenigde Nederlanden terwijl in 1799 zijn belangrijke werk Geschiedenis der staatsregeling, voor het Bataafsche volk verscheen.

Paul Jérémie Bitaubé (1732-1808) – Les Bataves. Paris, Strasbourg, J.B. Garnery … Varin … F.G. Levrault …, An V., 1797.
Auteur is membre de l’institut national de France en van de Academie royale des sciences et belles-lettres de Prusse.

19e eeuw

Louis-Mayeul Chaudon (1737-1817); Antoine-François Delandine (1756-1820) – Nouveau dictionnaire historique, ou histoire abrégée de tous les hommes qui se sont fait un nom par des talens, des vertus, des forfaits, des erreurs, etc., depuis le commencement du monde jusqu’à nos jours; dans laquelle on expose avec impartialité ce que les écrivains les plus judicieux ont pensé sur le caractère, les moeurs et les ouvrages des hommes célèbres dans tous les genres; avec des tables chronologiques, pour reduire en corps d’histoire les articles répandus dans ce Dictionnaire. Huitième édition. Lyon, Bruyset ainé et comp., 1804.

Louis Pierre Anquetil (1723-1806) – Histoire de France, depuis les Gaulois jusqu’à la fin de la monarchie. Paris, Garnery, 1805.
Louis Pierre Anquetil is ‘de l’institut national, et membre de la Légion d’honneur; auteur de l’esprit de la Ligue, du précis de l’histoire universelle, et d’autres ouvrages.’ Alleen deel 1-5.

[Gymnasium Oosterhout] – Applausus Gymnasii Oosterhoutani Regiae Suae Majestati Ludovico Napoleoni, Nonis Junii 1806 Parisiis Batavorum Regi pronuntiato; Dum ex Gallia per Oosterhoutum, ad Regni moderamen suscipiendum, maxima omnium laetitia, se Hagam-Comitis conferret. Oosterhout, 1806.
4^o, 12 pp. – Lofzang gericht aan de vorst van het net opgerichte Koninkrijk Holland, Lodewijk Napoleon, die op 5 juni 1806 de troon besteeg. Zeer zeldzaam. Drie jaar later, van 13 april tot en met 17 mei 1809 ondernam Lodewijk Napoleon een inspectiereis door de departementen Brabant en Zeeland. De reis voerde in het voorjaar van 1809 langs Grave, via Eindhoven, ‘s-Hertogenbosch, Heusden, Waalwijk, Oosterhout, Tilburg, Steenbergen naar Bergen op Zoom. Toeval of niet, tijdens deze reis werden de dorpen Tilburg, Oosterhout, en Roosendaal tot stad verheven. ’s Konings reis in 1809 had grote culturele, politieke, religieuze en sociale gevolgen voor Noord-Brabant. Tijdens deze reis benadrukte hij dat het voormalige politiek achtergestelde Generaliteitsland in het seculiere Koninkrijk Holland een gelijkberechtigde plaats innam. Provenance: W. Jansen; S.B. (stempel); Groot-seminarie Hoeven (stempel); Catawiki (2019).

Corneille Smet (1740-1812) – De Roomsch-Catholyke religie, begonst, uytgebreyd, vastgesteld ende bewaert in Brabant, tuschen menigvuldige aenstooten, vervolgingen ende verwoestingen. Kerkelyke historie van Brussel, tot het jaer 1805. Leven van den H. Bonifatius, bisschop, geboren tot Brussel. Brussel, P.-J. de Haes, 1807.
8^o, (VIII), 392 pp. – Het werk behandelt de geschiedenis van het christendom in het hertogdom Brabant. Exemplaar uit de bibliotheek van het Kapucijnenklooster in Handel. Provenance: Bibliotheca FF. Min. Cap. Handel (stempel); De Slegte Utrecht (1993).

Francis Bacon (1561-1626) – Essays, moral, economical and political. London, Union Printing Office, 1807.
Bacon’s theorieën en zijn redeneermethoden waren populair in het begin van de 19e eeuw. Zo had Bacon bijvoorbeeld een enorme invloed op het denken van Thomas Jefferson. Jefferson was een aanhanger van Bacon’s inductieve wetenschappelijke methode en de theorie van Bacon was in veel van zijn daden merkbaar: hij catalogiseerde zelfs zijn bibliotheek met Bacon’s classificatie van de menselijke geest in ‘Rede,’ ‘Geheugen,’ en ‘Verbeelding’ (Brown ‘Thomas Jefferson’ p. 196).

Cornelis Johan de Lange van Wijngaerden (1752-1820) – Geschiedenis der Heeren en beschrijving der stad van Der Goude, meest uit oorspronkelijke stukken bij een verzameld. Te Amsterdam en in Den Haag bij de gebroeders Van Cleef, 1813.
Eerste deel (van 2): XXII, 796 p., 4to. – Cornelis Johan de Lange werd in 1752 te Gouda geboren als zoon van Bonaventura de Lange en Quirina Jacoba van Gelre. Hij erfde de hoogheerlijkheden van Wijngaerden en Ruygbroek (gelegen in de Alblasserwaard) van zijn vader, die deze rechten in 1775 had gekocht. Hij is daarom ook beter bekend onder de naam “De Lange van Wijngaerden”. Cornelis Johan de Lange bezocht de Latijnse school aan de Groeneweg in Gouda en studeerde vervolgens rechten in Leiden en promoveerde aldaar in 1774. Hij trouwde in 1778 te Gouda met Elisabeth Prins, telg van een vooraanstaand Rotterdams patriciërsgeslacht en kleindochter van de invloedrijke Goudse burgemeester Willem van Strijen. In hetzelfde jaar 1778 werd De Lange lid van de vroedschap van Gouda. Hij vervulde in deze stad diverse bestuurlijke functies. Binnen de vroedschap liet hij zich na enkele jaren nadrukkelijk gelden als een vooraanstaand leider van de patriottische beweging. De tweede stadsgeschiedenis van Gouda die verscheen. Tijdens het leven van de auteur verschenen de eerste twee delen; in 1879 pas verscheen het derde deel.
Provenance: G.C. Helbers (1902-1990, co-auteur van ‘Goudsche pijpen’ in 1942, zie aldaar); Boekenmarkt Den Haag (2018).

Jan Meulman (1767-1847) – Woerden in Slagtmaand MDCCCXIII. ‘s-Gravenhage, Johannes Allart, 1814.
[VIII], 491 p. – Jan Meulman, vrederegter te Woerden, is ooggetuige bij de gebeurtenissen en geeft een beeldverslag uit de eerste hand. Het boek vormt een geïllustreerd verslag van het verloop van de maand november 1813 in Woerden. De aanduiding Slagtmaand in de titel heeft een dubbele betekenis. Van oudsher is november de maand waarin het vee geslacht wordt. Maar het is hier ook de maand waarin de Fransen in 1813 een slachting onder de Woerdense bevolking aanrichtten. De zogeheten Ramp van Woerden vond plaats op 24 november 1813. Op die dag vond een grote slachting onder de bevolking plaats door zich terugtrekkende Franse troepen. Er worden die dag 26 inwoners vermoord in alle leeftijden en alle sociale klassen. Halflederen band. Bevat titelvignet en 8 prenten. Provenance: M. Marcus (1981); Catawiki (2019).

Joseph von Obernberg (1761-1845) – Reisen durch das Königreich Baiern. I. Theil, der Isarkreis, I. Heft. München, Ignaz Joseph Lentner, 1815.
Ex libris Matthieu van Els.

William Coxe (1747-1828) – Memoirs of John Duke of Marlborough : with his original correspondence collected from the family records at Blenheim, and other authentic sources : illustrated with portraits, maps and military plans. London : Printed for Longman, Hurst, Rees, Orme and Brown, 1818-1819.
Memoires van John Churchill, de hertog van Marlborough. Tijdens de Spaanse Successieoorlog hield, in de jaren 1702-1704, een Engels-Nederlands leger van de hertog van deze John Churchill, de hertog van Marlborough, zich op in de Maasvallei en het prinsbisdom Luik. Zo ook rond Bree, waar de familie Fasol indertijd woonde. In de volksmond noemde men hem in deze streken ‘Malbroek’. Hij maakte zich niet populair, zoals we mogen afleiden uit de folkloristische gewoonte die uit deze tijd stamt, om met de kermis op donderdag ‘Malbroek te begraven’. Het verslag van zijn optreden tijdens deze campagne vinden we in deel 1. Provenance: Boekenmarkt Dordrecht (2016).

[Jacob Hendrik Hoeufft] (1756-1843) – Kort overzigt der gebeurtenissen in Staats-Braband thans de provincie Noord-Braband, zoo voor als na den Munsterschen Vrede tot op den tegenwoordigen tijd. Dordrecht, Blussé en Van Braam, 1821.
Jacob Hendrik werd geboren in de adellijke familie Hoeufft met een militaire achtergrond in de Noordelijke Nederlanden. Jacob Hendrik Hoeufft ging rechten studeren en behaalde zijn diploma in utroque jure (in beide rechten, d.w.z. het kerkelijk en wereldlijk recht) met een Latijnse thesis De imperio eminente. Hij werkte eerst als advocaat in Den Haag van 1777 tot 1780 en keerde daarna terug naar Dordrecht, waar hij deel van het stadsbestuur werd. In 1793 verhuisde hij een laatste keer, naar Breda, waar hij zich hoofdzakelijk toelegde op de studie van de Griekse en Latijnse letteren en op het schrijven van Latijnse literatuur. Naast zijn Latijnse verzen en zijn studies over de Griekse taal schreef hij Nederlandse literaire teksten, zowel in proza als in poëzie. Hij werd vooral gewaardeerd voor zijn activiteiten als dichter en classicus, en werd bijgevolg toegelaten tot de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Bovendien werd hij opgenomen in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Met Hoeuffts nalatenschap werd het Certamen poeticum Hoeufftianum georganiseerd, een Latijnse poëzieprijs. De hoofdprijs, een gouden medaille van 250 gram, werd van 1844 tot 1978 elk jaar in Amsterdam uitgereikt door een speciale commissie, geselecteerd door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Hoeufft betoogt in dit boekje, dat het Gereformeerde geloof in Noord-Braband geen product is van overheersing, maar dat ze op dezelfde wijze in Brabant is ontstaan als in de overige provinciën, en door de vrede van Munster bevestigd. Het geschrift is een reactie op een tekst van een zich Sincerus Brabantus noemende schrijver, die in ‘De onverdraagzaamheid eeniger Protestanten in Noord-Braband,’ het tegendeel had betoogd.

[Philalèthes] – Verslag van de Gedragingen der R.C. Geestelijken in Vlaanderen. Te Amsterdam, bij J.C. van Kesteren, 1821.
In gr. 8vo. XVIII en 98 bl. – Zeldzaam. Een interessant geschrift dat een inkijk biedt in één van de heikele kwesties die een harmonisch samengaan van de Noordelijke en Zuidelijke provincies in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden tegenhielden. De bisschop van Gent had aan Rooms-Katholieke ambtenaren verboden trouw te zweren aan de grondwet, ondanks het feit dat de bisschop van Mechelen (en in diens navolging de Paus) verklaarden dat dit slechts een burgerlijke strekking had. Ook wilde hij niet bidden voor de prinses van Oranje, omdat zij niet katholiek was. Het wereldlijk gezag in de Vlaamse provincies dwong gehoorzaamheid bij de pastoors af. Een recensie in ‘Vaderlandsche Letteroefeningen’ roemt de objectiviteit van het geschrift en haalt daarbij aan dat de anonieme schrijver katholiek is.

Olivier Groeneyk – Kronijk van Zierikze; ten vervolge op die van den Heere J. de Kanter Phil. Z. Zierikzee, Jacobus Koole, 1821.
Vervolg op de kroniek van De Kanter (zie onder 1795).

Jean-Baptiste Say (1767-1832) – Catéchisme d’économie politique ou instruction familière qui montre de quelle facon les Richesses sont produites, distribuées et consommées dans la société. Paris-Londres, Bossange, 1821.
Jean-Baptiste Say wordt gezien als een van de grondleggers van de staatshuishoudkunde. Say was een klassiek econoom die de nadruk legde op de vraagzijde van de economie en op het nuttigheid van goederen. Zijn visie op het economisch heeft hij neergelegd in zijn boek Traité d’économie politique uit 1803. Say is beroemd geworden door de naar hem vernoemde wet van Say. Deze komt erop neer dat de totale koopkracht per definitie gelijk is aan de totale productie.

[Staten-Generaal] – Het Nieuwe Testament ofte alle boeken des nieuwen Verbonts onzes Heeren Jesu Christi. Uit de Grieksche tale in onze Nederlandsche tale getrouwelijk overgezet. Door last van de Hoog Mog. Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden en volgens het besluit van de Sinode Nationaal gehouden in de jaren 1618 en 1619 te Dordrecht. Amsterdam, J. Brandt en zn,, P. den Hengst en zn., erven F.G. onder de Linden; Haarlem, J. Enschede en zn. bij de Nederl. Bijbel Compagnie, 1822.
Het Nieuwe Testament in Statenvertaling. De omslag van de achterzijde ontbreekt. Nalatenschap Truus de Wind.

Karl von Martens (1790-1863) – Manuel diplomatique; ou, Précis des droits et des fonctions des agens diplomatiques; suivi d’un recueil d’actes et d’offices pour servir de guide aux personnes qui se destinent à la carrière politique. Paris, Treuttel et Würtz [etc.] 1822.
Dit is een diplomatiek handboek door baron Charles de Martens.

Petrus Weiland (1754-1841) – Kunstwoordenboek, of verklaring van allerhande vreemde woorden, benamingen, gezegden en spreekwoorden, die, uit verschillende talen ontleend, in de zamenleving en in geschriften, betreffende alle vakken van kunsten, wetenschappen en geleerdheid voorkomen. ’s-Gravenhage, weduwe J. Allart, 1824.
In een fraaie prijsband, met opdracht aan Guillem Baltasar van der Feen, ondertekend door o.a. historicus Samuel de Wind (1793-1859). Een ingelegd briefje vermeldt de provenance van het boek. Het ‘Kunstwoordenboek’ is een ‘vreemde-woordenboek’.

Isaac Paul Delprat (1793-1880) – Antwoord op de prijsvraag welke vorderingen heeft de aanval en de verdediging der sterke plaatsen gemaakt, sedert het beleg van ’s-Hertogenbosch, in den jare 1629. Delft, P. de Groot, 1825.
8^o, (IV), IV, 368 pp. – Delprat was een Nederlands ingenieur, legerofficier en politicus. In 1854 werd Delprat namens ‘s-Gravenhage gekozen in de Tweede Kamer der Staten-Generaal, waar hij een conservatief profiel had. Hij sprak hier vooral over zaken waar hij veel ervaring mee had in zijn carrière: militaire zaken en waterstaat. Zo was hij lid van zowel de parlementaire enquête naar het Zwolsche Diep (1856) als naar de staat van de Maas en Zuid-Willemsvaart (1860). In 1861 kwam er, mede op zijn initiatief, een parlementaire enquête naar de staat van de zeemacht, waar hij ook het voorzitterschap van zou vervullen. Provenance: J.M. Buskoop, Den Haag; Boekenbeurs (1998).

J. Pietersz. – De verdienstelijke onderwijzer Welmoed, een werkje ten dienste van aankomende onderwijzers. Brest van Kempen, Brussel, 1826.
Papieren omslag, los in de rug, zeer zeldzaam (niet in KB). Zie Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829.

Johannes ter Pelkwijk (1769-1834) – Beschrijving van Overijssels watersnood in Februarij 1825. Clement, De Vri en Van Stegeren, Zwolle, 1826.
Jan ter Pelkwijk was lid van Gedeputeerde Staten van de provincie Overijssel en onderwijzer. De Stormvloed van 1825 was een stormvloed die plaatsvond tussen 3 en 5 februari 1825 en leidde tot grote schade in Nederland, Duitsland, Denemarken en in mindere mate in Vlaanderen. De provincies Groningen, Friesland, Overijssel, Utrecht en Holland werden getroffen door ernstige dijkdoorbraken en overstromingen waardoor 379 mensen in Nederland het leven verloren. Hiervan vielen er 305 in de provincie Overijssel, 25 in de provincie Holland en 17 in de provincie Friesland. In alle landen samen vielen ongeveer 800 slachtoffers te betreuren. Provenance: Antiquariaat Leest, boekenmarkt Dordrecht (2019).

Adam Smith (1723-1790) – An inquiry into the nature and causes of the wealth of nations. J.F. Dove, London, 1826.
Het beroemde werk van Adam Smith uit 1776 in een uitgave uit 1826.

Marcus van Vaernewyck (1518-1569) – De historie van Belgis, Of, Kronyke Der Nederlandsche Oudheyd, Behelsende Alle de Gedenkweerdigste En Wonderlykste Dingen, Die, Van Het Begin Der Wereld Tot Ontrent Desen Tyd, in Alle Gewesten Der Aerde, Maer Voornaementlyk in Dese Nederlanden. Gend, D.J. Vanderhaeghen, 1829.
Marcus van Vaernewyck is een Middelnederlands schrijver die verschillende belangrijke functies bekleedde. Hij was onder andere schepen in Gent. Verder is hij factor geweest van de rederijkerskamer Maria t’eeren. Verder is bekend dat hij enkele reizen maakte naar Duitsland en Italië. Van zijn werken zijn de meeste verloren gegaan. Zijn bekendste werk is ‘Van die beroerlike tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568’. ‘Die historie van Belgis’ werd voor het eerst uitgegeven in Gent in 1574. Het is ook bekend uit een handschrift uit 1561. Het bevat behalve een algemene geschiedenis van de Nederlanden veel informatie over de stad Gent. Dit deel bevat uitsluitend het ‘Byvoegsel op Marcus van Vaernewycks Historie van Belgis, Kronyke der Nederlandsche oudheyd, door eenen Nederlandschen Geschiedkundigen‘.

Jacobus Hagen (?-?) – Avondwandelingen in den omtrek der stad Leijden, of Lotgevallen van den heer Rynald. C.C. van der Hoek, Leyden, 1829.
VIII, 263 p. – Provenance: Gerrit Komrij (1944-2012, met ex libris); Marktplaats (2015).

Pierre Lapie (1779-1850); Alexandre-Emile Lapie (1809-1850) – Kaart: ‘Royaume des Pays-Bas en 1829’. Uit: Atlas Universel de Géographie Ancienne et Moderne, précédé d’une Abrégé de Geographie physique et historique – Dédié au Roi. Paris, Eymery, Fruger et Cie Editeurs, 1829.

Johann Jakob Hess (1741-1828) – Geschiedenis des Ouden en Nieuwen Verbonds : leesboek / op nieuw bewerkt naar Johannes Jacobus Hesz; met platen. ‘s-Gravenhage ; Amsterdam : Gebroeders Van Cleef, [1832].

Samuel de Wind (1793-1859) – Bibliotheek der Nederlandsche geschiedschrijvers, eerste deel. Bevattende de inlandsche geschiedschrijvers der Nederlanden van de vroegste tijden tot op den Munsterschen vrede (970-1648). Middelburg, gebroeders Abrahams, 1835.
De Wind begon aan zijn overzicht van alle Nederlandse geschied- en kroniekschrijvers naar aanleiding van een prijsvraag van de Maatschappij. der Nederlandsche Letterkunde in 1824. Het resultaat was een overzicht van alle historici en hun werken tot 1648, dat verscheen in 1831; in 1835 volgden nog enige aanvullingen en verbeteringen. Het werk is om onbekende redenen nooit voltooid, dus het eerste deel in de editie van 1835 is de definitieve uitgave. Provenance: Koninklijke Bibliotheek.

Mr. Egbert Dirk Rink (1779-1856) – Beschrijving der stad Tiel. A. van Loon, Tiel, 1836.
Egbert Dirk Rink: Regter ter instructie bij de regtbank van eersten aanleg, zitting houdende te Tiel. Compleet met alle kaarten. Originele kartonnen band. Met de ‘Bijvoegsels en Bijlagen’ in apart katern.

Laurent Philippe Charles van den Bergh (1805-1887) – Nederlandsche volksoverleveringen en godenleer, verzameld en opgehelderd. Utrecht, Johannes Altheer, 1836.
Mr. Laurent Philippe Charles van den Bergh werd in 1854 adjunct-archivaris des rijks en in 1865 hoofdarchivaris. Hij schreef verschillende studies op het gebied van taalkunde, letterkunde en volkscultuur. Dit geschrift uit 1836 is voor een groot deel gebaseerd op de kronieken uit de 15e en 16e eeuw. Deze kronieken zijn echter voor een groot deel romantische verdichtsels. Dit maakt het tot een aardig, leesbaar boek met veel informatie, maar geschreven door een dilettant.

Willem Cornelis Ackersdijck (1760-1843) – Nasporingen omtrent het landschap, in vroeger eeuwen Taxandria genoemd, en bijzonder omtrent eenige plaatsen in dat landschap gelegen. [Leiden], [1838].
102 p. – Papieren omslag (contemporain marmerpapier). Van dit boek is ook een andere editie bekend, met afwijkende paginanummering (87-178), uitgegeven door de Mij. der Nederl. Letterkunde.

Alexandre Rodolphe Vinet (1797-1847) – Chrestomathie française, ou choix de morceaux tirés des mailleurs écrivains français, ouvrage destiné à servir d’application méthodique et progressive à un cours régulier de langue française. Bruxelles, Meline, Cans et compagnie, 1838.
Ex libris H. Snellens. Hendrik Snellens was hoofd van de openbare school in Valkenswaard en voorganger in die functie van mijn grootvader Piet Fasol. Een collectie boeken van Snellens kwam zo in het bezit van de familie Fasol. Boeken uit deze collectie worden in dit overzicht in het vervolg aangeduid met ‘Ex libris H. Snellens’.

Josephus Antonius Coppens (1800-1850) – Nieuwe beschrijving van het Bisdom ‘s-Hertogenbosch, naar aanleiding van het Katholijk Meijerijsch memorieboek van A. van Gils. J.F. Demelinne, ‘s-Hertogenbosch 1840-1844.
Deel I, II, III.1 en IV (III.2 ontbreekt). Deel III.1 en IV in afwijkende band. – Priester gewijd in 1823, assistent te Veldhoven (1823) en te ’s Hertogenbosch (1824) in de St. Jacobskerk. In 1826 kapelaan te Schijndel geworden, werkte hij daar tot 1833, toen hij het rectoraat te Handel aanvaardde. Voor een promotie naar Raamsdonk bedankte hij (1848) om in het kleine Handel rustig te kunnen werken aan zijne kerkgeschiedenis, een algemeen overzicht, waarvoor hij zijn hele leven documenten verzameld had. Hij publiceerde de Nieuwe beschrijving van het Bisdom ’s Hertogenbosch in 4 dln. (in vijf boeken), waarvan het eerste deel in 1840 te ’s Hertogenbosch verscheen.

[Laurens Philippe Charles van den Bergh] (1805-1887) – Iets over Oud Nijmegen voor de verpanding aan Gelderland, benevens eene chronologische list der Burggraven en Richters. C.A. Vieweg, Nijmegen, 1840.

Martinus Hendrik Kluitman (1808-1882) – Beknopte beschrijving der stad Gouda, met twee kaartjes. G.B. van Goor, Gouda, 1841.
VIII, 112 p. Met 2 kaarten. – Kluitman werd in 1808 in Schiedam geboren als zoon de kuipersknecht Willem Kluitman en Maria Vrijtvoet. Op 25-jarige leeftijd werd hij benoemd tot hoofd van de nieuwe “Stads-Tusschenschool” in Gouda. Kluitman werd geprezen om de kwaliteit van zijn onderwijs en zijn school werd als modelschool aangemerkt. Nadat zijn zoon Pieter in Alkmaar de uitgeverij Kluitman had gesticht verschenen er van zijn hand enkele liedbundels met vaderlandse liederen, geschreven ter gelegenheid van de herdenking in 1873 van Alkmaars ontzet in 1573, die door zijn zoon werden uitgegeven. Kluitman schreef in 1841 een stadsgeschiedenis van Gouda met als titel “Beknopte beschrijving der stad Gouda”. Na de beschrijvingen van Walvis en De Lange van Wijngaerden was dit de derde stadsgeschiedenis van Gouda. Het werk werd uitgegeven door Van Goor, in die tijd nog gevestigd in Gouda. Provenance: Marktplaats (2018).

Lambert Josef Eduard Keuller (1813-1864) – Geschiedenis en beschrijving van Venloo. Weduwe H. Bontamps, Venlo, 1843.
371 + 8 p. – Uiterst zeldzame eerste druk van deze eerste Venlose stadsbeschrijving door notaris L.J.E. Keuller. Origineel halfleder gebonden, met goudopdruk. Naam uit schutblad geknipt, verder uitmuntende staat. Provenance: Antiquariaat Coriovallum, Heerlen (2019).

[F.G. Ullens] (ed.) – Chronycke van Antwerpen sedert het jaer 1500 tot 1575; gevolgd van eene beschryving van de historie en het Landt van Brabant, Sedert het jaer 51 vóór J.-C., tot 1565 na J.-C., volgens een onuitgegeven handschrift van de XVIe eeuw met fac-simile van het HS. Antwerpen, J.P. van Dieren en Cie., 1843.
(VI), IV, 300 pp. – F.G. Ullens was een priester en boekencensor uit Antwerpen. Het werk werd door Frans van Mieris ontdekt en uitgegeven. Provenance: 2dehands.be (2019).

Cornelis Rudolphus Hermans (1805-1869) – Bijdragen tot de geschiedenis, oudheden, letteren, statistiek en beeldende kunsten der provincie Noord-Brabant. Tweede deel. ‘s-Hertogenbosch, gebr. Muller, 1845.

Frans Jacobus van den Blijk (1806-1876); Hendrik Frederik Verheggen (1809-1883) – Catalogus van de uitmuntende verzameling schilderijen, gekleurde en ongekleurde teekeningen, door beroemde oude en hedendaagsche meesters, benevens: liefhebberijen, enz. alles en alleen nagelaten door wijlen den hoog welgeboren Heer Jonkheer E.J. de Court van Valkenswaard, in leven Lid der Ridderschap van Zuid-Holland en van den Raad der Stad Dordrecht. Al hetwelk verkocht zal worden onder de leiding der Kunstschilders F.J. Van der Blijk en H.F. Verheggen, door van Geluk en Mak van Waay, ondernemers van publieke verkoopingen, te Dordrecht. Op Maandag, 12 April 1847, en volgende dagen des voormiddags ten half tien Ure, ten huize van den Overledene, Groenmarkt, Lett. A. No. 291 te Dordrecht. Dordrecht, J. van Houtrijve, 1847.
8^o, 78 pp. – Jhr. Etienne Jean de Court van Valkenswaard (1784-1846) was mede-oprichter van het Dordrechts museum in 1842 en liefhebber van schilderkunst. Na zijn dood werd zijn collectie, die in deze catalogus beschreven staat, geveild. Hij was vanaf 1824 door koop heer van Valkenswaard (Waalre werd apart verkocht), reden waarom ik dit boek hier gerubriceerd heb. Veel van de heren en vrouwen van de heerlijkheid Waalre, Valkenswaard en Aalst hadden hun hoofdzetel elders in de omgeving, daar ze in het bezit waren van meerdere heerlijkheden. Het kasteel van deze heerlijkheid was gelegen nabij de Loondermolen, tussen Waalre en Valkenswaard. Nu betrof het enkel nog een paar rechten, zoals het jachtrecht. Het kasteeltje werd in 1867 gesloopt. Daarmee kwam de facto een einde aan de eeuwenlange geschiedenis van de heerlijkheid. Provenance: K. Haan (1847); Antiquariaat Brinkman, Amsterdam (2019).

Mr. Justinus Cornelius Voorduin (1799-1878) – Geschiedenis en beginselen der grondwet voor het Koningrijk der Nederlanden. Utrecht, Bielevelt, 1848.

Simon Ockley (1678-1720) – The history of the Saracens. Henry G. Bohn, London, 1848.
Simon Ockley werd geboren te Exeter en was vicar van Swavesey, Cambridgeshire. Hij werd professor als Arabist te Cambridge in 1711. In 1718 werd hij gevangen gezet wegens schulden. Gibbon noemde zijn lot “unworthy of the man and of his country.” Het eerste deel van zijn ‘Conquest of Syria, Persia, and Egypt by the Saracens’, meer bekend als ‘The History of the Saracens’, verscheen in 1708. Ockley baseerde zijn werk op een Arabisch manuscript in de Bodleian library. Als geschiedschrijving heeft het zwakheden: bijvoorbeeld de beslissende slag om Cadesia bij de verovering van Perzië blijft onvermeld. Het leest eerder als een verzameling verhalen dan als geschiedenisboek. In literair opzicht heeft het werk echter een uitstekende reputatie.

Christiaan Kramm – De Goudsche Glazen, of beschrijving der beroemde geschilderde kerkglazen van de Groote of St. Janskerk ter Goude, benevens de geschiedenis der St. Janskerk, der glazen, der cartonteekeningen, enz. G.B. Van Goor, Gouda, 1853.

L. Guicciardini – Beschryving van Antwerpen , Mechelen, Lier en Turnhout door L. Guicciardini Edelman van Florentie, in het Nederduitsch vertaeld door Kiliaen herdrukt volgens de uitgave van 1612 in naem der Rederykerkamer De Olijftak. Antwerpen, J. E. Rysheuvels, 1854.
Hard cover halflederen band, XII 244 blz, uitplooibare kaart van Antwerpen.

Jean-Charles Houzeau (1820-1888) – Essai d’une geographie physique de la Belgique. Bruxelles, Hayez, 1854.
VII, 331 pp. – Jean-Charles Hippolyte Joseph Houzeau de Lehaie was een Belgisch astronoom, meteoroloog, geofysicus, journalist en avonturier. Hij was autodidact en verbleef lange tijd in de Verenigde Staten waar hij het opnam tegen de slavernij. Bij zijn terugkeer naar België werd hij directeur van de Brusselse sterrenwacht. In die functie leidde hij twee Belgische expedities voor de waarneming van de Venusovergang van 1882 en nam hij de beslissing om de sterrenwacht te verhuizen naar Ukkel. Hij publiceerde diverse studies over de astronomie, de geologie en de geografie met in 1854 een belangrijke publicatie over de fysische geografie van België.

Egbert van der Maaten (1808-1867) – Beknopte geschiedenis der Nederlanden van den vroegsten tot op den tegenwoordigen tijd, ten dienste van gymnasiën en instituten. Amsterdam, Hendrik Frijlink, 1854.
Egbert van der Maaten kreeg daar zijn opleiding aan het instituut van Kinsbergen en werd bierbrouwer in zijn geboorteplaats. Van der Maaten was gedurende de laatste jaren van zijn leven gemeenteontvanger in Elburg en was tevens ontvanger van de polder Oosterwolden. In 1853 verscheen zijn hoofdwerk: ‘Geschiedenis der Nederlanden van den vroegsten tot op den tegenwoordigen tijd’, waarin hij zich ten doel stelde een geschiedenis der Nederlanden te leveren die als leesboek bruikbaar zou zijn en tevens geschikt zou zijn als handboek in het onderwijs. Aan zo’n handboek was naar zijn mening behoefte, omdat de bestaande handboeken gedurende de grafelijke regering hoofdzakelijk de geschiedenis van Holland behandelden, of de aanvang van de geschiedenis eerst bij de regering van Karel V stelden.

Alain-René Le Sage (1668-1747) – Histoire de Gil Blas de Santillane. Paris, Jacques Lecoffre et cie., 1854.
Ex libris H. Snellens.

Laurentius Theodorus Zeegers (1818-1884) – Beknopte geschiedenis der stad Amsterdam met platen en kaart. Goedkoope uitgave. Amsterdam, H.W. Weytingh, z.j. [1855].
[II] 498 p. – Zeegers werd geboren te Amsterdam en was van 1843-1873 kostschoolhouder. Hij schreef een Nederlandsche Chrestomathie (1847; bij herhaling herdrukt); een Geschiedenis van Amsterdam (1850) en Bloemen van Nederlandsche Proza en Poëzie (1873). Bovendien schreef hij opstellen in de Vaderlandsche Letteroefeningen en in Europa, van welk tijdschrift hij korte tijd (1861) redacteur was. ‘Beknopte geschiedenis van Amsterdam’ verscheen in 1853, deze ‘goedkoope uitgave’ in 1855. Kaart en 4 litho’s door Desguerrois & Cie. Drukker H.W. Weytingh was boekhandelaar aan de Warmoesstraat over de Visschsteeg. Met plattegrond & 4 platen (litho’s). Provenance: Boekenmarkt Den Haag (2019).

Mr. Franciscus Johannes Emilius van Zinnicq Bergmann (1807-1879) – Het voormalig hertogdom Brabant. Geschied- en regtskundig onderzoek naar den staatkundiigen toestand van dat land, bepaaldelijk ook met betrekking tot Noordbrabant, de Meijerij en stad ‘s-Hertogenbosch. Lutkie & Cranenburg, ‘s-Hertogenbosch, 1856.
Franciscus van Zinnicq Bergmann, geboren in Lier, was een Nederlands jurist. Hij studeerde te Gent en promoveerde te Leiden in 1832. Sinds 1836 rechter in de rechtbank van eerste aanleg te ‘s-Hertogenbosch, werd hij in 1838 raadsheer bij het provinciaal gerechtshof van Noord-Brabant, wat hij bleef tot de reorganisatie van de hoven 1875. Sedert 1866 was hij lid van de Tweede Kamer. Dit is het eerste deel, dat op zichzelf staat. Het tweede deel verscheen eerst in 1874.

Hendrik Quirinus Janssen (1812-1881); Johan Hendrik van Dale (1828-1872)  – Bijdragen tot de oudheidkunde en geschiedenis, inzonderheid van Zeeuwsch-Vlaanderen, dl. III. Middelburg, J. Altorffer, 1858.
Met vermelding op pag. 68 van notaris Petrus Fasol (‘Fossol’) uit Bree.

Mr. Jacob van Lennep (1802-1868); Willem Jacobsz. Hofdijk (1816-1888) – Het kasteel van Ter Goude, uit: Merkwaardige kasteelen in Nederland, derde en laatste serie, met platen en kaarten. Amsterdam, G.W. Tielkemeijer, 1861.
Jacob van Lennep was een Nederlands schrijver, taalkundige en politicus. Willem Jacobsz. Hofdijk, Nederlands dichter, proza- en toneelschrijver. Vanwege zijn idealisering van het nationale verleden en zijn pathos wordt Hofdijk in de literatuurgeschiedschrijving wel gezien als één van de weinige echte vertegenwoordigers van de Nederlandse romantiek. Artikel over het kasteel van Ter Goude. Tijdens de roerige periode in de Tachtigjarige Oorlog rond 1577 heeft het vroedschap van de stad opdracht gegeven tot sloop van het kasteel. Op 30 oktober 1577 werd begonnen met het deel voor deel afbreken van diverse gebouwen. In 1777 werd de voorlaatste en in 1808 de laatste toren, de Chartertoren, gesloopt. Litho van C. Springer, steendruk door P.W.M. Trap. Het betreft alleen het artikel over Ter Goude, met de litho, in een latere papieren omslag. Litho en tekst komen overeen met bovenvermelde uitgave, maar zetting en paginanummering wijkt af. In plaats van pagina 47-78 is de paginanummering in dit exemplaar 41-67. Provenance: Antiquariaat Boekendaal, Gouda (2019).

Rinse Koopmans van Boekeren – Graaf Gerrit van Groenestein: schetsen uit het leven der vogels. D. Noothoven van Goor, 1862.
Met op pagina 68-73: ‘Het bezoek bij den valkenier’,  met daarin een passage over de valkeniersgeschiedenis van Valkenswaard.

William Henry James Weale (1832-1917) – Bruges et ses environs: description des monuments, objets d’art et antiquités, précedée d’une notice historique. Bruges, Beyaert-Defoort / Londres, Barthés & Lowell, 1862.
James Weale was een Brits-Belgisch kunsthistoricus die aan de studie van de Vlaamse Primitieven een belangrijke impuls gaf. Hij wordt beschouwd als hun ‘herontdekker’. In 1855 overleed zijn moeder en de erfenis bleek voldoende om te gaan rentenieren. Hij verhuisde naar Brugge, waar hij actief begon aan de studie van de Vlaamse Primitieven. Hij werd al vlug opgenomen in de intellectuele katholieke kringen van de stad, die voor een deel uit Britse inwijkelingen bestonden. Het werd in de loop van de jaren 1860 duidelijk dat de stijgende levensduurte en het groot aantal kinderen in het gezin, het onmogelijk maakten om nog enkel van de opbrengst van het geërfde kapitaal te leven. Weale werd broodschrijver. Hij leverde bijdragen aan verschillende tijdschriften tegen vergoeding en verkocht ook de eventuele overdrukken die hij ontving. Aan het huis dat hij in Brugge bewoonde op de hoek van de Clarastraat en de Sint-Jorisstraat in Brugge werd een herdenkingsplaat ingemetseld. Een nieuwe straat werd naar hem genoemd, in een verkaveling op de Sint-Gillisparochie, waar hij woonde. Provenance: De Slegte Antwerpen (2019).

Ernst Karl Guhl (1819-1862); Wilhelm Koner (1817-1882); Richard Engelmann (1844-1909) – Leben der Griechen und Römer. Berlin, Weidmann, 1864.

Camille de Borman – Généalogie des familles De Mewen et De Mewen dit De Keverberg. Extrait de l’annuaire de la noblesse de Belgique. Dix-neuvième année. Typographie de G. Adriaens, Bruxelles, 1865.

J.C.A. Hezenmans – De St. Janskerk te ’s Hertogenbosch en hare geschiedenis. G. Mosmans, ‘s-Hertogenbosch, 1866.

Jules van Praet (1806-1887) – Essais sur l’histoire politique des derniers siècles. Bruxelles, Bruylant-Christophe, 1867.
Diverse historische essays, eindigend met een stuk over Willem III (1650-1702).

Jacob van Lennep (1802-1868); Jan ter Gouw (1814-1894) – De uithangteekens, in verband met geschiedenis en volksleven beschouwd. 2 delen, Gebroeders Kraay, Amsterdam 1868.
Hierin onder meer op p. 45-48 een beschrijving van het uithangteken van Allerd Dircksz Fasol.

Alfred Russel Wallace (1823-1913) – Insulinde: het land van den Orang-Oetang en den Paradijsvogel.Amsterdam, P.N. van Kampen, 1870.
Alfred Russel Wallace was een Brits natuuronderzoeker, geograaf, antropoloog en bioloog. Hij is vooral bekend omdat hij onafhankelijk van Darwin een eigen evolutietheorie formuleerde die sterk leek op die van Charles Darwin. Ex libris H. Snellens.

[Camille de Borman] – Génealogie de la famille de Borman et des familles de Bormans (de Maeseyck), Bormans de Hasselbrouck & Bormans (de Liège). Bruxelles, Félix Callewaert, 1872.
Provenance: Boekwinkeltjes (2010).

Laurent Philippe Charles van den Bergh (1805-1887) – Handboek der Middel-Nederlandsche geografie. ’s-Gravenhage, Martinus Nijhoff, 1872.

Anton Bergmann (1835-1874) – Geschiedenis der Stad Lier. Met platen naar teekeningen van J.B. de Weert, bestuurder der Academie van Lier. Antwerpen, J.-E. Buschmann, 1873.
VI, 680 pp. – Anton Bergmann (soms ook Tony Bergmann genoemd) werd geboren in Lier en ging er naar school. In 1849 ging hij naar het stedelijk atheneum in Gent. Samen met o.a. Julius Vuylsteke maakte hij deel uit van het romantisch-flamingant Taalminnend Studentengenootschap ’t Zal wel gaan, een vereniging die de beoefening van de Nederlandse literatuur en de verdediging van de Nederlandse taal tot doel had. In 1853 ging hij studeren aan de Universiteit van Gent. In 1854 legde hij er het examen in de Letteren en Wijsbegeerte af. In april 1856 deed hij er kandidatuursexamen in de Rechten en in september kandidatuursexamen Notariaat. Daarna volgde hij een aantal lessen aan de universiteit van Brussel, waar hij in april 1858 promoveerde tot doctor in de rechten. In 1858 werd hij advocaat in Lier. Gedurende zijn korte leven was de liberale flamingant Bergmann een actief deelnemer aan de Nederlandse Taalcongressen en lid van talrijke verenigingen, zoals het Willemsfonds. Hij stichtte het weekblad De Lierenaer. Hij stierf in 1874 op 38-jarige leeftijd aan de gevolgen van een borstkwaal. Provenance: Bibliotheek der gemeente Boisschot (stempel); 2ehands.be (2019).

Gualtherus Jacob Dozy (1841-1922); S.J.H. Brugmans – Historische atlas ten gebruike bij het onderwijs in algemeene en vaderlandsche geschiedenis. Zutphen Thieme, z.j. [1874].

[Anoniem] – Bladen voor rederijkers. Gorinchem, G.C. van der Mast, z.j. [1874].
Ex libris H. Snellens.

Jhr. Jan Jacob de Geer van Oudegein (1820-1911) – Het oude Trecht. De oorsprong der stad Utrecht. Uit de oorspronkelijke bronnen beschreven. Met 4 Platen en 2 Kaarten. Kemink en Zoon, Utrecht, 1875.

Nicolaas Wilhelmus Posthumus (1838-1885) – Onze Tijd. Studiën en berichten over personen, zaken en gebeurtenissen van den dag. 10e en 11e jaargang. Amsterdam, C.F. Stemler, 1875-1876.
Ex libris H. Snellens.

Theodoor Ignatius Welvaarts (1840-1892) – Reusel naar de Archieven van Postel’s Abdij. Van Splichal-Roosen, Turnhout, 1877.
Welvaarts was priester en de bibliothecaris van de abdij van Postel in België. Hij was geboren in Schijndel en trad in 1852 in het seminarie Beekvliet in Sint-Michielsgestel.

Th. Ign. Welvaarts – Geschiedenis van de abdij van Postel / Het huis van Postel “De Postelstraat” te `s Hertogenbosch. Splichal Roosen, Turnhout. G. Mosmans, Den Bosch. Ad 2 De Katholiek, Amsterdam, 1878.
2 delen + overdruk in 1 band. 434 + 6 blz. 10 litho`s, 1 uitvouwbaar.

Jan ter Gouw (1814-1894) – Nacht en morgenrood. Een tijdvak uit de geschiedenis van Amsterdam, merendeels naar oorspronkelijke stukken. Amsterdam, C.L. Brinkman, 1878.

Max Rooses – Geschiedenis der Antwerpsche schilderschool. Met 10 etsen door J.-B. Michiels en 40 houtsneden. Gent, Ad. Hoste, 1879.
VIII, 738, (2) pp. – Met handtekening van de uitgever. Max Rooses was een Vlaams schrijver en leider van de Vlaamse Beweging. Provenance: Boekenmarkt Den Haag (2019).

Cornelis Johan de Lange van Wijngaerden (1752-1820); Jacobus Nicolaas Scheltema (1821-1905) – Geschiedenis en beschrijving der Stad van der Goude, bewerkt en vermeerderd door J.N. Scheltema. G.B. van Goor Zonen, Gouda, 1879.
XVI, 320 p. – De Lange van Wijngaerden, zie onder 1813. Scheltema was Remonstrants predikant te Gouda. Scheltema bewerkte nagelaten hoofdstukken van De Lange van Wijngaerden tot een derde deel van diens stadsgeschiedenis. Provenance: Antiquariaat Van Hoorn, Nijmegen (2018).

Theodoor Ignatius Welvaarts (1840-1892) – Geschiedenis van Corsendock. Met verscheidene steendrukplaten. Prachtuitgave in Elsevier letter. Nijverheids-fabriek van Glénisson en Zonen, Turnhout, 1880-1881.
264, 294 pp. – Een interessante studie over de Priorij van Corsendonck en haar omgeving uit de 14e eeuw tot 1880. Het eerste deel beschrijft de geestelijken van Corsendonck en hun prestaties in de theologie en schone kunsten, het tweede deel vertelt de geschiedenis van de Priorij. Het werk wordt geïllustreerd met lithografieën, waarin zegels en wapenschilden van Maximiliaan, Karel V enzovoort. Twee delen in één. Eigentijds bindwerk. Grote opgevouwen litho, panorama van de Priorij van Corsendonck in ongeveer 1680. 12 volledige pagina litho’s (waarvan 1 gebruind), en een tweede grote gevouwen prent van de situatie in 1880. Grote gevouwen tabel met kalender en een litho met een kaart van Corsendonck en de regio. Compleet. Provenance: Bibliotheek van de abdij van Berne (stempel); Catawiki (2018).

Alphonse Huillard-Bréholles (1817-1871) – L’Irlande, son origine, son histoire et sa situation présente. Tours, Alfred Mame et fils, 1880.

Dr. J.A. Wijnne – Geschiedenis van het Vaderland. Zesde eenigszins omgewerkte druk. J.B. Wolters, Groningen, 1882.
Ex libris H. Snellens

Hendrik Cornelius Rogge (1831-1905) – Lijst van de voornaamste vorsten en regenten uit de oude-, middel-, en nieuwe geschiedenis. Amsterdam, Y. Rogge, 1882.

Anton Albert Beekman (1854-1947) – Nederland als polderland; beschrijving van den eigenaardigen toestand der belangrijksten helft van ons land. Zutphen, W.J. Thieme, 1884.
Ex libris H. Snellens uit Valkenswaard.

Carl Fasol (1815-1892) – Album der Buchdruckerkunst II. Serie. Sammlung von Kunst-Sätzen aus verschiedenen Ländern. 6 Thle, Carl Fasol, Wien, 1884-1888.
Carl Fasol (geboren Nagylózs, 16 februari 1815, overleden Mödling 23 januari 1892) was een boekdrukker uit Wenen. Hij is de uitvinder van de stigmatypie, een manier om afbeeldingen te drukken door punten te drukken op typografische wijze. Carl Fasol was een van de eerste drukkers die experimenteerde met het drukken met naaldpunten. Hij slaagde erin omvangrijke afbeeldingen te drukken door gebruik te maken van stippen van verschillende groottes, vaak maar vier of vijf stippen op een ‘drukletter’, waardoor hij in feite handmatig halftone afbeeldingen maakte. Deze stigmatypie laat hij duidelijk zien in zijn boek Album der Buchdruckerkunst (deel 1: 1868-1881 en deel 2: 1884-88). Een van de mooiste voorbeelden van zijn stigmatypie liet hij zien in een portret en een bloemenafbeelding, waarvoor hij een medaille won bij de Tentoonstelling van Parijs.

Edouard-René Lefebvre (1811-1883) – Paris en Amérique. Paris, G. Charpentier et cie., 1884.
Edouard-René Lefebvre is het pseudonym van Edouard Laboulay. Hij was lid van de Kamer van Afgevaardigden, senator en geschiedkundige. In dit boek beschrijft hij op humoristische wijze het leven in Amerika. Ex libris H. Snellens.

[Provinciaal Bestuur van Noord-Brabant] – Lijst der verordeningen, besluiten, reglementen, enz. Van het Provinciaal Bestuur van Noord-Brabant, vervat in het Provinciaal Blad over 1885. ‘s-Hertogenbosch, P. Stokvis & zoon, 1885.
Ex libris P.C. Fasol.

Hendrik Blink (1852-1931) – Onze aarde. Handboek der natuurkundige aardrijkskunde. Groningen, Noordhoff & Smit, 1885.
Hendrik Blink was een Nederlandse leraar aardrijkskunde en vervolgens hoogleraar economische geografie. Hij was, samen met Roelof Schuiling en Willem Bouwmeester, een pionier in de historisch-geografische bestudering van het Nederlandse zandgebied. ‘Onze Aarde’ is een aardrijkskundig handboek. Ex libris H. Snellens.

Justus van Maurik (1846-1904) – Uit één pen; novellen en schetsen. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, 1886.
180 [IV] p. – Justus van Maurik jr. was een Nederlands proza- en toneelschrijver. Typische Amsterdammer, in het dagelijks leven sigarenfabrikant. Genoot een enorme populariteit met stukken voor het volkstoneel als Een bittere pil (1873) en Janus Tulp (1879), doch vooral met zijn levendige maar oppervlakkige vertellingen, die hij zelf met groot succes placht voor te dragen. Hoewel de grappigheid en het sentiment er vaak al te dik oplagen en hij weinig oog had voor sociale vraagstukken, gaf hij het Amsterdamse volksleven op rake wijze weer. De aanval die Frans Netscher als vertegenwoordiger van het opkomend naturalisme in de eerste jaargang van De Nieuwe Gids op hem lanceerde, deerde zijn populariteit niet. Hij kan beschouwd worden als de laatste, zwakke vertegenwoordiger van de 19de-eeuwse humorcultus in Nederland. ‘Uit één pen’ is een van zijn populaire novellenbundels. In 1878 vestigde Tjomme van Holkema, telg uit het geslacht Van Holkema die eerder eigenaar was van Boekhandel Scheltema en Holkema, zich als uitgever op de Amsterdamse Keizersgracht 436. Na zijn overlijden in 1891 nam zijn weduwe C.S. Kremer (1843-1909) het bedrijf over, samen met Simon Warendorf (1861-1918). Zie inschrijvingen op pagina 130-131 uit de Tweede Wereldoorlog. Provenance: Piet van Els (1944); Tilly van Els (1967). 

Franciscus Norbertus Smits (1817-1892) – Beknopte geschiedenis van Eindhoven, met twee gravuren en een kaartje. 3 delen. Snelpersdruk van M.F. van Piere, Eindhoven, 1887-1888.
184, 232, 184 pp. – Franciscus Norbertus Smits was een zoon uit het brouwersgeslacht van brouwerij Oranjeboom aan de Demer. Hij was tot 1884 pastoor in Waalre. Om gezondheidsredenen keerde hij terug naar Eindhoven. In de jaren erna werkte hij aan de ‘Beknopte geschiedenis van Eindhoven’, de eerste stadsgeschiedenis van Eindhoven die het licht zag. Tijdens zijn onderzoeksperiode werd hij geassisteerd door Arthur Zegers, een zoon van sigarenfabrikant J.W. Zegers en M.J. Spoorenberg. Omdat Arthur al in 1884 naar Roermond vertrok om daar te gaan studeren, zal zijn bijdrage vóór 1884 en in de vakantieperiodes vermoedelijk beperkt zijn gebleven tot voorbereidende werkzaamheden. In het werk van Smits zitten nogal wat foutjes, vermoedelijk veroorzaakt door het niet volledig beheersen van het oude schrift. Ook bestaat de indruk, dat hij met een deel van het bronnenmateriaal kritischer had moeten omgaan (eindhoven-encyclopedie.nl). Provenance: Antiquariaat Duthmala (2018).

Joseph Adolf Lodewijk Frans Steffens (1822-1899) – Geschiedenis der aloude Heerlijkheid en der Heeren van ter Horst, in het Land van Kessel, met 58 bijlagen, 2 platen en het gewoonte recht. Roermond, M. Waterreus, 1888.
Joseph Steffens, geboren te Horst, overleed in Roermond als oud-inspecteur der posterijen in de provinciën Noord-Holland en Utrecht en lid van de gemeenteraad te Roermond. Hij was de schrijver van ‘Bijdragen tot de geschiedenis van Asselt en Swalmen’, (verschenen in 1892 in de Publ. de la soc. hist. et arch. dans le duché de Limbourg) en van ‘Geschiedenis der aloude heerlijkheid en der heeren van ter Horst in het land van Kessel’. Zijn portret is gelithografeerd door C.C.A. Last. Provenance: Verkoop in maart 1982; Boekwinkeltjes (2015).

Corneille Jean Luzac – De Landen van Overmaze, inzonderheid sinds 1662. Academisch proefschrift ter verkrijging van den graad van Doctor in de Nederlandsche taal- en letterkunde aan de Rijks-universiteit te leiden, op gezag van den rector magnificus Dr. S.S. Rosenstein, hoogleeraar in de Faculteit der geneeskunde, voor de faculteit te verdedigen op Zaterdag 21 April 1888, des namiddags te 3 uren. Leiden, Gebroeders van der Hoek, 1888.
Ex libris Rijksdienst voor het Nationale Plan; Ministerie VROM.

Roelof Schuiling (1854-1936) – Nederland tusschen de tropen; aardrijkskunde onzer koloniën in Oost en West. Zwolle, Erven J.J. Tijl, 1889.
Roelof Schuiling was een Nederlandse leraar aardrijkskunde. Hij was, samen met Hendrik Blink en Willem Bouwmeester, een pionier in de historisch-geografische bestudering van het Nederlandse zandgebied. Ex libris H. Snellens.

Ludovicus Godefridus Alouisius Houben (1852-1910) – Geschiedenis van Eindhoven: de stad van Kempenland naar voor het meestendeel onuitgegeven handschriften bewerkt. 2 delen. Drukkerij Beersmans-Peek, Turnhout, 1890.
Band I: (IV), 404 pp. / Band II: 408 pp. – Twee delen, in halfleder gebonden. Houben was zoon van een Eindhovense arts, studeerde aan een seminarie, maar moest die studie om gezondheidsredenen beëindigen. Deze tweede Eindhovense stadsgeschiedenis eindigt in de Franse tijd. Pas zestig jaar later, in 1950, zou een derde monografie over de Eindhovense geschiedenis verschijnen, als themanummer van Brabants Heem.
Provenance: Firma Wed. J. van der Heijden, Eindhoven (boekhandelsticker); Antiquariaat Duthmala (2019).

Th. Ign. Welvaarts –  Geschiedenis van Bladel en Netersel naar de archieven Postel’s Abdij. Eindhoven, Snelpersdrukkerij M.F. van Piere, 1890.
Leder gebonden met gemarmerde platten, 209pp. Klein scheurtje in uitvouwbare kaart, verder als nieuw.

Pieter A.J. van den Brandeler (1806-1908) – De wapens van de magistraten der stad Amsterdam sedert 1306 tot 1672. ’s-Gravenhage, C. van Doorn en zoon, 1890.
[IV] 160 p. – Mr. Pieter A.J. van den Brandeler werd te Leiden in 1839 tot Doctor in de beide rechten bevorderd, vestigde zich te Dordrecht als advokaat en fungeerde als plaatsvervangend kantonrechter van 1844 tot 1849. Hij was secretaris van Dordrecht van 1847 tot 1870 en lid van het collegie van Regenten over het Huis van Arrest aldaar van 1849 tot 1870. Het archief van de stad Dordrecht werd door hem geordend en geïnventariseerd. In 1870 vestigde hij zich in Den Haag. Beschrijvingen uit een 17e eeuws wapenboek, in bezit van de auteur. Provenance: Mr. D. Engelberts (lid Tweede en Eerste Kamer 1888-1897); Antiquariaat Serendipity, Midden-Beemster (ca. 2005).

Gerard Keller (1829-1899) – Europa in al zijn heerlijkheid geschetst. Jac. G. Robbers, Rotterdam, z.j. [1890].
2 Delen. Gerard Keller werkte mee aan vele verschillende tijdschriften en bladen, schreef boeken en toneelstukken en werkte als vertaler. Geboren in Gouda, verhuisde hij met zijn ouders in 1830 naar Den Haag. Na het gymnasium werd hij student aan de Delfsche Academie. Nadat hij vele beroepen had geprobeerd, waaronder heelmeester, predikant, ingenieur, architect, handelsman of beambte bij een gasfabriek, werd hij uiteindelijk aangenomen in 1850 als stenograaf bij de Kamers der Staten-Generaal. In 1884 werd hij redacteur bij de Arnhemsche Courant. Ex libris H. Snellens.

Dirk Christiaan Nijhoff (1838-1902) – Willem van Oranje, de bevrijder en stichter van onzen staat. Een levensbeeld, naar de nieuwste geschiedkundige bronnen geschetst. Zutphen, Thieme & cie, 1891.
Dr. Dirk Christiaan Nijhoff, geboren te Gouda, begon zijn theologische studie te Leiden. Hij was predikant te Drimmelen, vanwaar hij in 1870 vertrok naar Culemborg, waar hij in 1875 zijn ambt neerlegde. In 1884 werd hij leraar aan de Militaire Academie te Breda en sedert 1885 was hij te Den Haag en promoveerde in de Nederlandse letteren te Utrecht in 1886.

Hendrik Heukels (1854-1936) – Kennis der natuur; leerboek der natuurkunde, dierkunde en plantkunde. Leiden, E.J. Brill, 1891.
Hendrik Heukels was een Nederlandse leraar aan de kweekschool en floraschrijver. Hij was leraar aan de Rijkskweekschool te Nijmegen. Hij vertaalde en bewerkte Otto Wünsche’s Schulflora von Deutschland voor Nederland. Ex libris H. Snellens.

Gerald Lascelles; Harding Cox – Coursing and falconry : Coursing by Harding Cox Falconry by the Hon. Gerald Lascelles With illustrations by John Charlton, R.H. Moore Lancelot Speed, G.E. Lodge, and from photographs. London : Longmans, Green, and Co., 1892.
Waarin opgenomen een passage over de valkeniersgeschiedenis van Valkenswaard.

René Danguy (1860-1912); Charles Aubertin (1829-1902) – Les grands vins de Bourgogne (la Cote d’Or); étude et classement par ordre de mérite; nomenclature des clos et des propriétaires. Dijon, Félix Rey, 1892.

J.H.W. Unger  – De Regeering van Rotterdam 1328 – 1892. Naamlijst van personen die in of vanwege de regeering ambten hebben bekleed voorafgegaan door eene geschiedkundige inleiding over den regeeringsvorm van Rotterdam. W.J. van Hengel, Rotterdam, 1892.
2 delen: 4to: 542 pp. / CX, 543-600 (2) pp.

Dr. H. Blink – Nederland en zijne bewoners. Handboek der Aardrijkskunde en Volkenkunde van Nederland. Met kaarten en afbeeldingen. S.L. van Looy; H. Gerlings, Amsterdam, 1892.
3 delen. Ex libris H. Snellens.

Jan Brouwer – Geïllustreerde encyclopaedie, tweede herziene druk. ‘s-Gravenhage, Joh. Ykema, 1894.
Ex libris H. Snellens.

W.K.C. Beerstecher – Geschiedenis der stad Bergen-op-Zoom. Met eene afbeelding der Gevangenpoort te Bergen-op-Zoom. Leiden, E.J. Brill, 1895.
110 pp.

Karl Féaux de Lacroix – Geschichte Arnsbergs. Mit einer alten Ansicht von Stadt und Schloß Arnsberg nebst Abtei Wedinghausen. H.R. Stein, Arnsberg 1895.
VIII, 600 pagina’s, ingenaaid, 14 x 21,5 cm, halflederen omslag met aangehechte leren hoeken. Registreer op pagina’s 595-600. Aanblik op Arnsberg van omstreeks 1600. De in de titel genoemde grote brand is als vouwblad aan het eind bijgevoegd. Tussen het schutblad en de titelpagina is een dubbelblad geplakt met een handgeschreven opdracht, gedateerd 1928.

R. Schuiling – Aardrijkskunde van Nederland. Vierde druk. De Erven J.J. Tijl, Zwolle, 1896. 
Titelblad ontbreekt. Ex libris H. Snellens. Schuiling publiceerde in 1884 Aardrijkskunde van Nederland, een werk dat meerdere malen werd herdrukt en gezien wordt als een belangrijk standaardwerk ten behoeve van de opleiding van geografen in de periode voor de Tweede Wereldoorlog. Nieuw was dat in zijn benadering Nederland werd ingedeeld op basis van de natuurlijke gesteldheid. Schuiling verwoordde dat als volgt: “De aard van den bodem is de diepstliggende oorzaak van het verschillend voorkomen der afzonderlijke landschappen van ons vaderland”.

[Anoniem] – Ecken Auszfahrt, Augsburg, 1491. Mit bibliographischen Nachweisen. Leipzig, 1897.
Halfperkamenten band met covers bedekt met handgeschept papier, perkamenthoeken, gemonteerde titelplaat op deksel, met ingebonden originele omslag met marginalia uit de periode. 51 pagina’s voorwoord, (112 pagina’s) ongepagineerd, pagina’s niet bijgesneden, 12°. Zeldzaam. Het originele werk werd op 7 april 1491 gedrukt door Johann Schaur in Augsburg.

F. van Rijsens – Onze Oranjevorsten. Groningen, J.B. Wolters, 1898.
Ex libris P.C. Fasol.

Berend Dijksterhuis – Bijdragen tot de geschiedenis der Heerlijkheid Tilburg en Goirle. W. Bergmans, 1899.
Proefschrift. Linnen band, voorkaft van oorspronkelijke paperbackeditie op voorkaft geplakt.

Petrus Franciscus Gebruers (1883-1915) – Eenige aanteekeningen over den Besloten Tijd en den Boerenkrijg in de Kempen. Gheel, H. Rombouts, 1899-1900.
2 delen. Zeer zeldzame eerste druk. Ook de facsimile uitgave van 1996 is vrij zeldzaam. Gesigneerd door de auteur in deel 2. Met bidprentje bij de begrafenis van P.F. Gebruers. P.F. Gebruers werd geboren in Gheel en werd priester gewijd in 1869. Hij studeerde af in de godgeleerdheid aan de hogeschool te Leuven in 1871, werd daarop onderpastoor in Herentals en was sinds 1883 pastoor in Turnhout. Deel 1 bevat vele lijsten met namen van mensen uit de Kempen (en soms ook uit andere plaatsen) die om verschillende redenen betrokken waren bij de Boerenkrijg. De Boerenkrijg, ook Beloken of Besloten tijd geheten, was een opstand in 1798, van de landelijke bevolking tegen het door de Fransen in de Zuidelijke Nederlanden gevestigde staatsgezag. De opstand vond zijn oorzaak in de misnoegdheid over de aantasting van aloude gewoontes, rechten en voorrechten, in het bijzonder over de antigodsdienstige politiek en de plundering van het land. De wet van 5 september 1798 op de algemene dienstplicht was de druppel die de emmer deed overlopen. De opstandelingen hadden als leuze Voor Outer en Heerd (“voor altaar en haard”, dit betekent: “voor Kerk en gezin”). De repressie door het Franse regime was bijzonder hard. Eind 1798 was het verzet al over zijn hoogtepunt heen, hoewel het op sommige plaatsen nog tot 1799 werd verdergezet. Later werd de opstand geromantiseerd als een belangrijke gebeurtenis in de Belgische natievorming en vervolgens in de Vlaamse ontvoogdingsstrijd in de Belgische staat.

[-]: Bijdragen en mededeelingen van het Historisch Genootschap (gevestigd te Utrecht); Twintigste deel. Johannes Müller, Amsterdam, 1899. 
Waarin opgenomen: Dr. A.H.L. Hensen: Henric van Arnhem’s Kronyk van het Fraterhuis te Gouda, pag. 1-46.