Een incunabel, ook genoemd wiegendruk, is een boek, stuk papier of prent die is gedrukt, en niet handgeschreven, vóór het jaar 1501 in Europa.

Incunabelen zijn gewoonlijk zeldzaam en kwetsbaar.

Incunabel

Het woord incunabel als term voor drukwerk werd voor het eerst gebruikt in een pamflet van Bernard von Mallinckrodt, De ortu et progressu artis typographicae (“over de opkomst en ontwikkeling van de kunst der typografie”), gepubliceerd in Keulen in 1639, waarin de zinsnede voorkomt prima typographicae incunabula, “de vroegste kindheid van het drukken”.

Er zijn twee typen incunabelen: de xylographische (gemaakt van een enkel uitgesneden houtblok per pagina) en de typographische (gemaakt met een beweegbare drukpers zoals gebruikt door Johann Gutenberg).

De einddatum die in de definitie van incunabelen wordt gebruikt is arbitrair maar wordt algemeen gebruikt. Boeken van na 1 januari 1501 noemt men Postincunabelen.

Beroemde incunabelen zijn bijvoorbeeld de Gutenberg Bijbel uit 1455 en het Liber Chronicarum van Hartmann Schedel, gebdrukt door Anton Koberger in 1493. Andere bekende drukkers van incunabelen waren Albrecht Pfister uit Bamberg, Günther Zainer uit Augsburg, Johann Mentelin uit Straatsburg en William Caxton uit Brugge en Londen.

Het aantal incunabelen loopt in de duizenden, en de meest gezaghebbende bibliografie is in de Gesamtkatalog der Wiegendrucke die wordt samengesteld aan de Staatsbibliothek zu Berlin.

De grootste collecties, met het geschatte aantal incunabelen, bevinden zich in:

•     Bayerische Staatsbibliothek, München (18,550)
•     British Library (12,500)
•     Bibliothèque nationale de France (12,000)
•     Vaticaanse Bibliotheek (8,000)
•     Oesterreichische Nationalbibliothek, Wenen (8,000)
•     Stuttgart Landesbibliothek (7,000)
•     Huntington Library (5,600)
•     Library of Congress (5,600)
•     Bodleian Library (5,500)
•     Cambridge University Library (4,600)
•     John Rylands Library (4,500)
•     Harvard University (3,600)
•     Yale University (Beinecke 3,100, others 425)
•     Koninklijke Bibliotheek (2,000)
•     University of Illinois at Urbana-Champaign (1,130)

Postincunabel

Een Postincunabel is drukwerk dat na het tijdvak van de Incunabelen, dus na 31 december 1500 is gedrukt. Als het eindpunt van het tijdvak van de postincunabelen worden verschillende data gehanteerd. Gewoonlijk kiest men het jaar 1520, maar soms vinden we ook het einde van de 16e eeuw (rond 1550) als grens.

In de Nederlandse Koninklijke Bibliotheek hanteert men het jaar 1540 als grens.

Geschreven voor WIkipedia.

Ga naar: Oude boekdrukken

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je deze website in stand houden. Steun fasol.nl met een donatie op NL87ASNB8821079104 t.n.v. Antiquariaat Fasol, onder vermelding van ‘Donatie fasol.nl’.