Gepubliceerd in Reünisten Vivos Voco, december 2019.
Is Lucas Bolwerk 8 het enige pand waarin USR gehuisvest is geweest? Geenszins! Men zou een aardige Utrechtse stadswandeling kunnen uitzetten langs panden waarin USR zijn sporen heeft achtergelaten of die een rol hebben gespeeld in het ontstaansverhaal van onze vereniging. Uw redactie voegt de daad bij het woord en neemt u mee.
Laten wij onze wandeling beginnen op het ons bekende Lucas Bolwerk 8. Dit is de thuisbasis van USR sinds 11 februari 1919. De openingsdag wordt strak geleid door 5 commissarissen van ceremonieel; de 1e is ‘orde-prefect’ Willem van der Meulen, later werkzaam als arts en omgekomen in de Tweede Wereldoorlog. Symposion is een ruimer en moderner pand dan Domplein 16, waar USR daarvoor domicilie hield. Lucas Bolwerk 8 was vrijgekomen nadat er tot februari 1919 militairen inzaten die gemobiliseerd waren voor de Eerste Wereldoorlog. Mej. Joop Hillen, lid SB, doopt het pand 21 november 1931, als USR 20 jaar bestaat, met de naam SYMPOSION. De relaties met de klassieke drankelagen alsmede de intellectuele, vormende gesprekken zijn duidelijk!
Wij gaan rechtsaf en via Nobelstraat en Drift arriveren wij op Achter Sint Pieter. In het hier gelegen Café Schalkwijk werd op 31 oktober 1879 Forsete Wara opgericht, de oudste voorloper van USR, die nog altijd bestaat. Café Schalkwijk bestond uit een ‘fraaie winkel, met daarachter nette bestuurskamer, fraai ameublement’ (1893) met twee ingangen, 1 voor gewone bezoekers, 1 voor vaste gasten, 2 ruime werkplaatsen, 1 grote, paar kleine kamertjes. Het pand werd in 1882 ‘Iungit iunctos en servat amicos’ gedoopt, naar een motto van Horatius.
Het volgende adres op onze wandeling is Domplein 16. USR was hier gevestigd van 16 oktober 1912 tot februari 1919. Deze sociëteit was de eerste in de USR-geschiedenis, die eigen bezit was. Op het meest historische punt van Utrecht aan de voet van de grijze Dom, in de onmiddellijke nabijheid der Universiteit (Academiegebouw, collegezalen en bestuursgebouw). Een eigen pand was beter dan het af en toe huren van een zaal, maar verder had het pand zijn gebreken: kleine ruimten en vochtoverlast.
Via de Zadelstraat lopen we nu naar de Mariaplaats. Een tweetal panden speelde hier een rol in de USR-geschiedenis. In het Gebouw Kunsten en Wetenschappen aan de Mariaplaats zetelt nu het conservatorium. In dit gebouw werd USR op 21 november 1911 opgericht. Daarna (zeker tot 1918) kwam men hier vaak bijeen voor officiële gelegenheden, zoals installatie en decharge van senaten, installatie van novieten. Een belangrijk pand in de geschiedenis van USR.
Ook op de Mariaplaats: Sociëteit de Vereeniging, Hier kwam USR in het geheim bijeen in de oorlogsjaren juli 1941 – voorjaar 1944, toen Symposion geconfisqueerd was door de Hitlerjugend. Tot 1943 was er elke maandag sociëteitsavond, ook af en toe voor lezingen en vergaderingen. Op een steenworp afstand van het gebouw van Kunsten en Wetenschappen (K & W), zowaar geen toeval.
Via de Mariastraat lopen wij nu richting Vredenburg 3-4. In het hier gevestigde hotel Noord-Brabant had USR van november 1911-oktober 1912 zijn thuisbasis. In een van de zalen vond het vaste sociëteitsleven plaats. Reeds op de oprichtingsavond 21 november 1911 werd gemeld dat de sociëteit gevestigd zou worden in hotel Noord-Brabant, Vredenburg 3-4. “Hotel Noord-Brabant was het centrum van het USR-leven.” (blz. 67 almanak 1917). “Hier werden veel nieuwe subverenigingen opgericht.”
De almanak uit 1917 vermeldt verder: “De sociëteit USR kwam bijeen op de 1e etage (zie foto) van hotel Noord-Brabant. Al spoedig bleek: te klein. Bovendien was er te weinig bediening. De grote zaal, waar USR graag in groot gezelschap bijeen kwam, was soms verhuurd op avonden dat USR het nodig had. Sluitingstijd om 1 uur was te vroeg. Het verbod om na elven muziek te maken hinderde velen… Toch was de tijd in Noord-Brabant er een van geestdrift en bloei geweest, samenwerking met de heer Mulder (eigenaar van het pand) was uitstekend. …….. Nu echter ging men naar een eigen tehuis omzien, met eigen sociëteit. ..”).
De wandeling gaat verder naar Oude Gracht 110. USR-voorloper de Utrechtsche Studenten Bond (USB) kwam hier van 1900-1907 bijeen in café Fissthaler, naast het postkantoor. Het werd in 1920 gesloopt, waarna het grote postkantoor er werd gebouwd.
Op Neude 8 vinden wij het bondsgebouw dat de Utrechtse Studenten Bond daarvóór betrok, tussen 1895 en 1900. Na 1900 zat firma J.de Leeuw hier (geen sterke drank).
Aan de overkant, aan de Voorstraat ligt de studentensociëteit van de USB van 1885-1895. Het werd geopend op 5 oktober 1885 met een feestelijke matinée musicale. Beneden was een sociëteitslokaal van 18×12 meter, met daarnaast een biljartkamer. Boven zijn de Senaats-, vergader-, bibliotheek- en leeskamer.
Dorstig geworden, lopen wij nu via de Voorstraat weer richting Lucas Bolwerk 8, waar wij rusten en de geschiedenis van onze vereniging en de stad Utrecht overpeinzen.
Pim Walenkamp en Peter Fasol
Column
In december 2011, vlak na het eeuwfeest, werd ik benaderd om deel uit te maken van de redactie van een nieuw blad: een Vivos Voco voor reünisten.
Met dit nummer komt aan die periode een einde. Ik heb het met veel plezier gedaan!
Voor mij was het ook een hernieuwde kennismaking met USR, dat ik een beetje links had laten liggen sinds mijn afstuderen in 1994. Na meer dan 15 jaar weer eens een voet in de sociëteit te zetten was bevreemdend en vertrouwd tegelijk. Bovenal erg leuk.
USR is een vereniging die in een lange traditie staat. Dat merk je als na 15 jaar veel hetzelfde lijkt, maar toch in beweging is geweest.
Je merkt het ook als je verder de in de geschiedenis van USR terugkijkt. Ik had altijd een voorliefde voor het schrijven van artikelen met een meer historische inslag en die laten evenzeer zien, hoezeer de vereniging steeds veranderde met behoud van haar identiteit.
Ook in dit nummer hoop ik dat u weer iets van uw gading zult vinden. Ik schaar mij vanaf nu aan uw kant, als lezer, en blijf de vereniging met belangstelling volden.
Ga naar: Leven met LB9
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je deze website in stand houden. Steun fasol.nl met een donatie op NL87ASNB8821079104 t.n.v. Antiquariaat Fasol, onder vermelding van ‘Donatie fasol.nl’.