Vergissen is menselijk. Hoe waar die uitspraak is, én hoe onaanvaardbaar als het om verkiezingen gaat, ondervond ik bij de Provinciale verkiezingen deze keer aan den lijve: 26 voorkeurstemmen op mij werden niet in de officiële uitslag opgenomen.
Jarenlang heb ik als stembureaulid het proces van een verkiezingsdag mogen ervaren, zowel met de computer als het potlood.
Zoals bekend stemt Nederland sinds 2007 weer met het rode potlood. Toen werd de stemcomputer verboden, omdat de machines niet genoeg beveiligd zouden zijn.
Nachtwerk
De tijd van de stemcomputer was bijzonder prettig. Aan het eind van de verkiezingsdag had je in enkele minuten tijd een foutloze uitslag, uitgesplitst per kandidaat op papier staan.
Sinds de invoering van het potlood kost het tellen vele uren. Ook op 18 maart was ik voorzitter van een stembureau: ik was om half twee ’s nachts thuis. Dat was nog snel, vertelde mij een gemeenteambtenaar. Op een ander stembureau waren ze tot half 3 aan het tellen geweest. Er waren dan ook twee tellingen tegelijk, voor de provincie en het waterschap. Omdat ik zelf kandidaat was bij de provinciale verkiezingen, sloot ik mij aan bij de telploeg van het waterschap.
Voorkeurstemmen
Uiteraard was ik reuze benieuwd naar de uitslag: het is leuk om te zien hoeveel voorkeurstemmen je hebt, en in welke stembureau’s. De gemeente Gouda stuurde mij de uitgesplitste uitslag per kandidaat per stembureau.
Ik heb de cijfers voor het CDA hier online gezet. Er valt iets op.
Als hoogst geplaatste kandidaat uit Gouda haalde ik, zoals te verwachten, in ieder stembureau wel een aantal voorkeursstemmen.
Met twee uitzonderingen. In twee stembureaus haalde ik er géén, maar mijn zeer gewaardeerde partijgenoot Frank Buijs, die een plaats hoger op de lijst staat, gaat hier met de voorkeursstemmen aan de haal. Frank haalt in de andere stembureaus echter geen stemmen.
In de omgeving van één van beide stembureaus had ik actief campagne gevoerd. Ik ken mensen die daar wonen. Zij hadden op mij gestemd.
Intuïtief wist ik wat hier aan de hand is.
Tellijsten
Ik kaartte mijn bevinding uiteraard aan bij de gemeente. Die kwam met een geheel juiste reactie.
De gemeente laat weten dat correctie niet meer mogelijk is: op 23 maart heeft het Centraal stembureau van de provincie in een openbare zitting de officiële uitslag van de verkiezingen vastgesteld.
Zo is het inderdaad, er is niets meer aan te doen. De Kieswet is daar duidelijk over.
Wel heeft de gemeente gekeken hoe het precies zit: vast is komen te staan dat het mis ging bij het invullen van de tellijsten (dit is een soort klad tellijst die gebruikt wordt voor het invullen van het proces verbaal). Controle aan de hand van stembiljetten gaat niet zomaar: die bevinden zich in verzegelde enveloppen. Het is voor de gemeente een aandachtspunt voor de volgende verkiezing, zo krijg ik te horen.
Dus: het handmatig overnemen op de tellijsten heeft ertoe geleid dat men per ongeluk op de verkeerde regel heeft genoteerd.
Zo zijn 26 voorkeursstemmen bij een andere (weliswaar uitstekende) kandidaat terechtgekomen. En ook bij de goede partij. Maar de uitslag is geen weerspiegeling van de wens van de kiezer.
En dat is onaanvaardbaar.
Wat nu?
Kletskoek
De tellers in kwestie zijn ongetwijfeld te goeder trouw. Maar: het was laat, het was een lange dag, er is tijdsdruk… zo maak je fouten.
Een fout als deze wordt bij elke verkiezing ongetwijfeld tientallen keren in Nederland gemaakt.
Tja, wat was er ook weer mis met de stemcomputer?
O ja, de club ‘Wij Vertrouwen Stemcomputers Niet’ toonde aan dat ‘elektronisch stemmen berust op vertrouwen in een handvol mensen dat het stemproces controleert’.
Door een fout of door een bewuste actie zou met een druk op de knop de uitslag kunnen worden gewijzigd.
‘Dit in tegenstelling tot stemmen met papier, waarbij het proces van het tellen van de stemmen transparant is. Het wordt overzien door veel mensen en hertellingen zijn mogelijk’.
Dat laatste nu, is kletskoek.
Handmatig tellen is foutgevoelig, en die fouten komen pas aan het licht als het te laat is.
En wat betreft fraudegevoeligheid: ook bij een papieren stemming kunnen stembureauleden (in theorie, dit komt hopelijk niet voor) het met elkaar op een akkoordje gooien, de enveloppen verzegelen en de uitslag vervalsen. Er kraait geen haan naar. Hoezo transparant?
Kom op, minister Plasterk. Het is 2015.
Voer de stemcomputer weer in. Regel een ISO-certificering om te waarborgen dat ze goed geprogrammeerd zijn, en zorg zo voor betrouwbare verkiezingsuitslagen.
Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je deze website in stand houden. Steun fasol.nl met een donatie op NL87ASNB8821079104 t.n.v. Antiquariaat Fasol, onder vermelding van ‘Donatie fasol.nl’.
3 april 2015 op 12:52
Staat er geen beroep open tegen de openbare hoorzitting? Lijkt me een besluit conform Awb. Zal het toch extern laten onderzoeken. De gemeente Gouda heeft er immers voor gekozen om nieuwe mensen een kans te geven om deel te nemen aan stembureau.
Zelfs ervaren en trouwe krachten werden hierdoor aan de kant gezet (zie vragen van de SGP hierover)
Nu wil ik niet zeggen dat nieuwe mensen fouten maken maar het feit is wel dat dit nu gebeurt.
14 mei 2015 op 13:50
Aan het eind van de verkiezingsdag had je in enkele minuten tijd een foutloze uitslag
Hoe weet u zo zeker dat wat de computer uitspuugt ook daadwerkelijk weerspiegelt waar de kiezer voor denkt te hebben gekozen? Waarom kan het niet zo zijn dat hoewel op het scherm stond VVD, de computer 1 op de 100 stemmen intern heeft bijgeteld bij een andere partij?
Handmatig tellen is foutgevoelig, en die fouten komen pas aan het licht als het te laat is.
En wat betreft fraudegevoeligheid: ook bij een papieren stemming kunnen stembureauleden (in theorie, dit komt hopelijk niet voor) het met elkaar op een akkoordje gooien, de enveloppen verzegelen en de uitslag vervalsen. Er kraait geen haan naar. Hoezo transparant?
Dat klopt en dat is ook erg jammer. Door een computer te gebruiken wordt het echter mogelijk voor allerlei krachtige partijen (denk aan overheden en inlichtingendiensten) om ongemerkt subtiel op nationale schaal de zaak te beïnvloeden. Dit zal ook niet binnen enkele dagen aan het licht komen.
Het feit dat iedereen in Nederland zomaar elk stembureau mag binnenlopen tijdens de gehele zitting (opslag van stemmen in stembus) tot en met de telling, en de telling ook voor buitenstaanders is te volgen doordat biljet voor biljet wordt geteld, is wat het transparant maakt. Dat er weinig controle plaatsvind, is een heel ander verhaal. Feit is dat een computer niet door het publiek onafhankelijk te controleren is.
Zie ook
Regel een ISO-certificering om te waarborgen dat ze goed geprogrammeerd zijn, en zorg zo voor betrouwbare verkiezingsuitslagen.
De vorige stemcomputers waren door TNO gecertificeerd. Dat een apparaat bepaalde dingen doet waarop getest is en daarmee een certificaat verdient is totaal geen garantie dat er ook nog andere zaken, bijv. een op maat gemaakt virus actief is in de machine. Het is vrij makkelijk om z’n virus zichzelf na verkiezingsdag automatisch te laten verwijderen en daarmee alle sporen te vernietigen.
16 mei 2015 op 15:16
Er ging helaas wat mis met de opmaak in mijn vorige post. Hier nogmaals de linkjes:
* https://controleerbareverkiezingen.nl/stemmenteller-en-stemcomputer-faq#Tellen_met_een_computer_is_nauwkeuriger
* http://controleerbareverkiezingen.nl/stemmenteller-en-stemcomputer-faq#Met_papier_kun_je_ook_frauderen
* https://www.joop.nl/opinies/detail/artikel/23805_stemcomputers_een_gevaar_voor_de_democratie/
En wat betreft het grotendeels “feel-good” effect van certificeringen:
https://www.security.nl/posting/410015/Onderzoekers+hekelen+veiligheidskeurmerk+websites
Punt is dat het publiek de Staat toch zelf zal moeten controleren.
16 mei 2015 op 16:35
Dankjewel voor je nuttige bijdrage aan de discussie. We zijn het er natuurlijk over eens dat we een uitslag willen die gewoon ‘klopt’. Mijn bezwaar tegen handmatig tellen is dat het in feite amateuristisch prutswerk is en bovendien foutgevoelig, jouw bezwaar tegen elektronisch stemmen dat het potentieel gemanipuleerd kan worden. Misschien dan een combinatie: je stemt elektronisch, maar bij het uitbrengen van je stem print het apparaat een ‘bon’ met daarop je stem. Die gaat in de stembus. Er kan elektronisch geteld worden voor een snelle uitslag, maar de inhoud van de stembus wordt handmatig geteld voor nacontrole. Dat lijkt me nagenoeg waterdicht en leidt uiteindelijk tot een correcte telling.
16 mei 2015 op 17:13
Nahja, mijn bezwaar tegen elektronisch stemmen is dat er een mogelijkheid wordt gecreëerd om op grote schaal de uitslag onopgemerkt subtiel te beïnvloeden. De huidige decentrale opzet en de transparante handeling van handmatig tellen maken het huidige proces arbeidsintensief en daarmee ontstaan natuurlijk wel kleine fouten her en der, maar is het uiterst robuust tegen grootschalige gerichte fraude.
Zolang dat gebeurd en door het publiek geïnitieerd wordt (en dus niet de overheid/regering gaat bepalen waar eventuele steekproeven moeten worden gedaan) denk ik dat we genoeg zekerheid, vertrouwen en publiekelijk onafhankelijke controle kunnen inbouwen.
Ik vind overigens uw punt dat na enkele dagen als de uitslag definitief is deze niet meer gewijzigd kan worden erg interessant en dat toont de noodzaak om in korte tijd voldoende zekerheid over de correctheid van de uitslag verkrijgen.
18 mei 2015 op 10:40
Kijk eens aan: ‘Plasterk benoemt deskundigengroep elektronisch stemmen’ http://www.rijksoverheid.nl/nieuws/2015/05/13/plasterk-benoemt-deskundigengroep-elektronisch-stemmen.html
18 mei 2015 op 13:10
Idd. Zie ook reacties vanuit de computer security industrie: https://www.security.nl/posting/428442/Plasterk+benoemt+groep+voor+elektronisch+stemmen
19 mei 2015 op 23:09
Lees ook de discussie op Nujij: http://www.nujij.nl/politiek/voer-de-stemcomputer-onmiddellijk-weer-in.31731621.lynkx